Bài giảng KNTN Lớp 7 Sách KNTT - Bài 30: Trao đổi nước và chất dinh dưỡng ở thực vật - Khiếu Thị Bính

PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HUYỆN VỤ BẢN 
TRƯỜNG THCS XÃ ĐẠI THẮNG 
Môn: Khoa h ọc t ự nhiên – Lớp 7 
Giáo viên:Khiếu Thị Bính 
I 
II 
I. Sự hấp thụ nước và chất khoáng từ môi trường ngoài vào rễ. 
II. Sự vận chuyển các chất trong cây. 
III 
III. Quá trình thoát hơi nước ở lá. 
V 
IV 
IV. Một số yếu tố chủ yếu ảnh hưởng đến trao đổi nước và chất dinh dưỡng ở thực vật. 
V. Vận dụng hiểu biết về trao đổi chất và chuyển hóa năng lượng ở thực vật vào thực tiễn. 
 BÀI 30.TRAO ĐỔI NƯỚC VÀ CHẤT DINH DƯỠNG 
Ở THỰC VẬT 
 BÀI 30.TRAO ĐỔI NƯỚC VÀ CHẤT DINH DƯỠNG 
Ở THỰC VẬT 
I. Sự hấp thụ nước và chất khoáng từ môi trường ngoài vào rễ. 
 Nước được hấp thụ từ môi trường ngoài vào rễ như thế nào? Do bộ phận nào của rễ thực hiện? 
Qua thực nghiệm cho kết quả như sau: 
+ 1 cây ngô cần 200 kg nước trong đời sống. 
+ 1 hecta ngô cần 8000 tấn nước. 
LÔNG HÚT 
VỎ 
MẠCH GỖ 
CON ĐƯỜNG HẤP THỤ NƯỚC VÀ CHẤT KHOÁNG TỪ ĐẤT VÀO MẠCH GỖ CỦA RỄ 
 Nước và chất khoáng 
LÔNG HÚT 
VỎ 
MẠCH GỖ 
 Quan sát hình bên, chọn từ thích hợp trong các từ lông hút, vỏ, mạch gỗ điền vào chỗ trống: 
Nước và muối khoáng hoà tan trong đất , được . hấp thụ, chuyển qua . tới 
 Rễ mang các có chức năng hút nước và muối khoáng hoà tan trong đất . 
lông hút 
vỏ 
mạch gỗ 
lông hút 
 Nước và chất khoáng 
 BÀI 30.TRAO ĐỔI NƯỚC VÀ CHẤT DINH DƯỠNG 
Ở THỰC VẬT 
I. Sự hấp thụ nước và chất khoáng từ môi trường ngoài vào rễ. 
Rễ mang các lông hút có chức năng hút nước và muối khoáng hoà tan trong đất . 
Nước và muối khoáng hoà tan trong đất được lông hút hấp thụ, chuyển qua vỏ tới mạch gỗ của rễ. 
 
Các chất trong thân vận chuyển theo c on đường nào? 
 BÀI 30.TRAO ĐỔI NƯỚC VÀ CHẤT DINH DƯỠNG 
Ở THỰC VẬT 
I. Sự hấp thụ nước và chất khoáng từ môi trường ngoài vào rễ. 
II. Sự vận chuyển các chất trong cây 
 Em có nhận xét gì về màu sắc của cánh hoa ở hai cốc? 
+ Cốc A: Cánh hoa chuyển sang màu đỏ. 
+ Cốc B: Cánh hoa không đổi màu. 
=> Nước màu đã được vận chuyển lên thân đến hoa. 
 Cánh hoa đổi màu chứng tỏ điều gì? 
Lát cắt qua cành hoa ở cốc A 
Lát cắt qua cành hoa ở cốc B 
? 1 
? 2 
Mạch rây 
Mạch gỗ 
 Phần mạch gỗ của cành hoa ở cốc A bị nhuộm màu => chứng tỏ mạch gỗ dẫn nước và khoáng . 
Mô tả con đường vận chuyển nước, muối khoáng và chất hữu cơ? 
Mạch rây 
Chất hữu cơ 
Nước và 
chất khoáng 
Mạch gỗ 
Nước 
Sự vận chuyển các chất trong cây 
Loại 
mạch 
Hướng vận chuyển 
chủ yếu 
Chất được 
vận chuyển 
Nguồn gốc của 
chất được vận chuyển 
Mạch 
Gỗ 
Mạch 
rây 
Mạch rây 
Chất hữu cơ 
Nước và 
chất khoáng 
Mạch gỗ 
Nước 
Dựa vào thông tin trong SGK, quan sát hình, thảo luận nhóm hoàn thành bảng sau (3 phút) 
Loại 
mạch 
Hướng vận chuyển 
chủ yếu 
Chất được 
vận chuyển 
Nguồn gốc của 
chất được vận chuyển 
Mạch 
Gỗ 
Mạch 
rây 
Mạch rây 
Chất hữu cơ 
Nước và 
chất khoáng 
Mạch gỗ 
Nước 
Từ rễ 
lên trên 
Nước và 
muối khoáng 
Do rễ hút từ 
ngoài môi trường 
Từ lá 
xuống dưới 
Chất hữu cơ 
Do lá quang hợp 
tạo ra 
Nước và muối khoáng được hấp thụ vào rễ, rồi được vận chuyển theo mạch gỗ lên các bộ phận của cây. 
Chất hữu cơ tổng hợp ở lá được vận chuyển theo mạch rây đến các bộ phận của cây. 
 BÀI 30.TRAO ĐỔI NƯỚC VÀ CHẤT DINH DƯỠNG 
Ở THỰC VẬT 
CHẤT HỮU CƠ ĐƯỢC TỔNG HỢP Ở LÁ ĐƯỢC MẠCH RÂY VẬN CHUYỂN TỚI 
 BÀI 30.TRAO ĐỔI NƯỚC VÀ CHẤT DINH DƯỠNG 
Ở THỰC VẬT 
I. Sự hấp thụ nước và chất khoáng từ môi trường ngoài vào rễ. 
II. Sự vận chuyển các chất trong cây 
- Nước và muối khoáng được hấp thụ vào rễ, rồi được vận chuyển theo mạch gỗ lên các bộ phận của cây. 
- Chất hữu cơ tổng hợp ở lá được vận chuyển theo mạch rây đến các nơi cần sử dụng hoặc bộ phận dự trữ của cây( hạt, củ, quả). 
 
CÂU 1:Nước và muối khoáng từ môi trường ngoài được rễ hấp thụ nhờ 
 Lông hút. 
 Vỏ rễ. 
 Mạch gỗ. 
 Mạch rây. 
CÂU 2: Lông hút ở rễ có nguồn gốc từ đâu? 
A. Do các tế bào ở phần trụ giữa kéo dài ra hình thành. 
B. Do các tế bào biểu bì kéo dài ra hình thành. 
C. Do các tế bào ở vỏ kéo dài ra hình thành. 
D. Do các tế bào mạch gỗ và mạch rây kéo dài ra hình thành. 
LUYỆN TẬP 
 Câu 3. Một cành hoa bị héo sau khi được cắm vào nước một thời gian thì cành hoa tươi trở lại. Cấu trúc nào sau đây có vai trò quan trọng trong hiện tượng trên? 
A. Mạch rây. 
B. Mạch gỗ. 
C. Lông hút. 
D. Vỏ rễ. 
 Câu 4. Ở thực vật, các chất nào dưới đây thường được vận chuyển từ rễ lên lá? 
A. Chất hữu cơ và chất khoáng. 
B. Nước và chất khoáng. 
C. Chất hữu cơ và nước. 
D. Nước, chất hữu cơ và chất khoáng. 
 Câu 5. Hiện tượng nào dưới đây cho thấy sự vận chuyển chất hữu cơ theo mạch rây từ lá đến các bộ phận khác của cây? 
A. Mép lá có các giọt nước nhỏ vào những ngày độ ẩm không khí cao. 
B. Khi cắt bỏ một khoanh vỏ ở thân cây thì sau một thời gian, phần mép vỏ phía trên bị phình to. 
C. Lá cây bị héo quắt do Mặt Trời đốt nóng. 
D. Nhựa rỉ ra từ gốc cây bị chặt bỏ thân. 
 Nước hút vào qua rễ 
Khoảng 98 % nước thoát ra ngoài môi trường chủ yếu qua lá 
Khoảng 2% nước được giữ lại trong cây 
Em có biết 
 BÀI 30.TRAO ĐỔI NƯỚC VÀ CHẤT DINH DƯỠNG 
Ở THỰC VẬT 
I. Sự hấp thụ nước và chất khoáng từ môi trường ngoài vào rễ. 
II. Sự vận chuyển các chất trong cây 
III.Quá trình thoát hơi nước ở lá 
1.Hoạt động đóng ,mở khí khổng 
=> Lá là cơ quan thực hiện chức năng thoát hơi nước cho cây. 
? Cơ quan nào của cây đảm nhận chức năng thoát hơi nước cho cây? 
? Hơi nước được thoát qua con đường nào của lá? 
=> Hơi nước được thoát qua con đường khí khổng của lá là chủ yếu. 
 Khí khổng ở mặt dưới phiến lá 
 Khí khổng ở mặt trên phiến lá 
1. Hoạt động đóng, mở khí khổng 
Thành ngoài MỎNG 
Thành trong DÀY 
=> Sự thoát hơi nước được điều chỉnh bằng sự đóng mở khí khổng 
Khí khổng mở 
Khí khổng đóng 
Cơ chế (yếu tố phụ thuộc) làm khí khổng đóng, mở? 
Thành dày 
Thành mỏng 
Khi tế bào 
vừa đủ nước 
Khí khổng hé mở 
Thành mỏng căng ra thành dày cong theo khí khổng mở hơi nước thoát ra ngoài, khí CO 2 đi vào trong tế bào. 
Khi tế bào 
mất nước 
Cơ chế đóng mở khí khổng giúp điều tiết sự thoát hơi nước 
CO2 
CO2 
CO2 
H 2 O 
H 2 O 
H 2 O 
Khi tế bào 
no nước 
Thành mỏng hết căng thành dày duỗi thẳng khí khổng đóng hạn chế sự thoát hơi nước. 
 BÀI 30.TRAO ĐỔI NƯỚC VÀ CHẤT DINH DƯỠNG 
Ở THỰC VẬT 
I. Sự hấp thụ nước và chất khoáng từ môi trường ngoài vào rễ. 
II. Sự vận chuyển các chất trong cây 
III.Quá trình thoát hơi nước ở lá 
1.Hoạt động đóng ,mở khí khổng 
- Phần lớn nước vào cây được thoát ra ngoài môi trường qua khí khổng của lá cây 
- Khí khổng có thể đóng , mở giúp điều tiết thoát hơi nước 
 
 BÀI 30.TRAO ĐỔI NƯỚC VÀ CHẤT DINH DƯỠNG 
Ở THỰC VẬT 
I. Sự hấp thụ nước và chất khoáng từ môi trường ngoài vào rễ. 
II. Sự vận chuyển các chất trong cây 
III.Quá trình thoát hơi nước ở lá 
1.Hoạt động đóng ,mở khí khổng 
2. Ý nghĩa của sự thoát hơi nước ở lá 
Vai trò của sự thoát hơi nước 
1. Là động lực đầu trên để hút nước đi vào 
2. Giúp khí khổng mở, khí CO 2 đi vào bên trong cung cấp nguyên liệu cho quang hợp 
3 . Hạ nhiệt độ của lá khi gặp nắng nóng 
Lượng nước thoát ra ngoài có vai trò gì đối với đời sống của cây? 
Giải thích tại sao dưới bóng cây lại mát hơn đứng dưới mái che bằng vật liệu xây dựng? 
 Vật liệu xây dựng hấp thụ nhiệt làm cho nhiệt độ t ă ng cao, còn lá cây thoát h ơ i n ước làm hạ nhiệt độ môi tr ường xung quanh lá. Nhờ vậy, không khí d ưới d ưới bóng cây vào những ngày hè nóng bức mát h ơ n so với không khí duới mái nhà che bằng vật liệu xây dựng. 
 BÀI 30.TRAO ĐỔI NƯỚC VÀ CHẤT DINH DƯỠNG 
Ở THỰC VẬT 
I. Sự hấp thụ nước và chất khoáng từ môi trường ngoài vào rễ. 
II. Sự vận chuyển các chất trong cây 
III.Quá trình thoát hơi nước ở lá 
1.Hoạt động đóng ,mở khí khổng 
2. Ý nghĩa của sự thoát hơi nước ở lá 
-Là động lực đầu trên tạo lực hút giúp vận chuyển nước và chất khoáng hoà tan từ rễ lên 
- Khi thoát hơi nước khí khổng mở giúp lá cây trao đổi khí với môi trường trong hô hấp và quang hợp 
- Làm giảm nhiệt độ của lá giúp lá không bị đốt nóng bởi ánh sáng mặt trời và nhiệt độ cao 
 
IV. Một số yếu tố ảnh hưởng đến trao đổi nước và chất dinh dưỡng ở thực vật. 
Quan sát những hình ảnh sau, nêu được các yếu tố ảnh hưởng đến sự trao đổi nước và chất dinh dưỡng ở thực vật? 
Vùng đồi trọc (Hòa Bình, Nghệ An) 
Đất đỏ Bazan vùng Tây Nguyên 
Đất phù sa ở đồng bằng sông Hồng, sông Cửu Long 
Mưa lớn, ngập lụt 
Nắng nóng, khô hạn 
Thảo luận nhóm hoàn thành bảng sau : 
Điều kiện bên ngoài 
Ảnh hưởng đến sự hấp thụ nước và muối khoáng 
Ví dụ 
1. Đất đồi núi 
2. Đất đỏ bazan 
3. Đất phù sa 
4. Nhiệt độ thấp 
5. Nhiệt độ cao 
6. Mưa nhiều 
Điều kiện bên ngoài 
Ảnh hưởng đến sự hấp thụ nước và muối khoáng 
Ví dụ 
1. Đất đồi núi 
Mất nước và chất dinh dưỡng nên cây khó hấp thụ được 
Đồi núi ở Hòa Bình, Nghệ An 
2. Đất đỏ bazan 
Nước và chất dinh dưỡng khá nhiều nên cây hút được 
Đất đỏ Tây Nguyên.. 
3. Đất phù sa 
Nước và chất dinh dưỡng rất nhiều nên thuận lợi cho hút nước và chất dinh dưỡng của cây 
Đồng bằng sông Cửu Long, sông Hồng, 
4. Nhiệt độ thấp 
Nước đóng băng nên sự hút nước và chất dinh dưỡng của cây bị ngừng trệ 
 Mùa đông ở vùng ôn đới 
5. Nhiệt độ cao 
Cây thoát nước nhiều, nhu cầu nước của cây tăng (nếu không đủ cây sẽ héo) 
 Mùa khô hạn 
6. Mưa nhiều 
Đất ngập nước nhiều, rễ cây chết nên không hút được nước và muối khoáng 
 Lũ lụt, gió bão 
* Nước: Điều kiện cung cấp nước và độ ẩm không khí ảnh hưởng nhiều đến sự thoát hơi nước thông qua việc điều tiết độ đóng mở của khí khổng . 
* Ánh sáng: Giúp khí khổng mở. Độ mở khí khổng tăng từ sáng đến trưa , nhỏ nhất vào lúc chiều tối. 
* Nhiệt độ, độ ẩm đất và không khí cũng ảnh hưởng đến quá trình thoát hơi nước. 
IV. Một số yếu tố ảnh hưởng đến trao đổi nước và chất dinh dưỡng ở thực vật. 
Mạch rây 
Chất hữu cơ 
Nước và 
chất khoáng 
Mạch gỗ 
Nước 
 Câu 1 . Sự vận chuyển các chất trong cây diễn ra như thế nào ? 
Khí khổng mở 
Khí khổng đóng 
 Câu 2 . Nước thoát hơi ra ngoài môi trường qua bộ phận nào của lá ? Nêu cơ chế hoạt động của nó ? 
 Khí khổng trên bề mặt lá cây 
 Câu 3 . Sự thoát hơi nước qua lá có ý nghĩa gì ? 
- Là động lực đầu trên để tạo lực hút giúp vận chuyển nước và khoáng từ rễ đi lên các bộ phận của cây 
- Khi thoát hơi nước khí khổng mở giúp các khí được trao đổi trong quang hợp và hô hấp 
- Làm hạ nhiệt độ của lá, bảo vệ lá khỏi sức nóng của mặt trời và nhiệt độ cao 
BÀI 30.TRAO ĐỔI NƯỚC VÀ CHẤT DINH DƯỠNG 
Ở THỰC VẬT 
V- Vận dụng hiểu biết về trao đổi chất và chuyển hóa năng lượng ở thực vật vào thực tiễn 
 Thảo luận nhóm trả lời câu hỏi sau (3 phút) : 
Câu 1. Vì sao khi di chuyển cây đi trồng nơi khác, người ta thường cắt bớt một phần cành, lá ? 
 Câu 2. Vì sao vào những ngày khô hanh, độ ẩm không khí thấp hoặc những ngày nắng nóng cần phải tưới nhiều nước cho cây ? 
Câu 1: Khi đ ánh cây đi trồng nơi khác bộ rễ bị tổn thương, lúc mới trồng rễ chưa hồi phục nên chưa thể hút đủ nước đ ể bù vào lượng nước thoát qua lá. Lúc đó nếu để nhiều lá, cây bị mất quá nhiều nước nên cây sẽ héo và rất dễ chết. Vì vậy, khi đ ánh cây đi trồng nơi khác, người ta phải cắt bớt cành, lá và chọn những ngày râm mát nhằm giảm bớt sự mất nước do thoát hơi qua lá. 
BÀI 30.TRAO ĐỔI NƯỚC VÀ CHẤT DINH DƯỠNG 
Ở THỰC VẬT 
V- Vận dụng hiểu biết về trao đổi chất và chuyển hóa năng lượng ở thực vật vào thực tiễn 
 Thảo luận nhóm trả lời câu hỏi sau (3 phút) : 
Câu 1. Vì sao khi di chuyển cây đi trồng nơi khác, người ta thường cắt bớt một phần cành, lá ? 
 Câu 2. Vì sao vào những ngày khô hanh, độ ẩm không khí thấp hoặc những ngày nắng nóng cần phải tưới nhiều nước cho cây ? 
Câu 2 : Vào những ngày khô hanh, độ ẩm không khí thấp hoặc những ngày nắng nóng thì cây thoát hơi nước mạnh, nhu cầu nước đối với cây tăng rất cao so với ngày thường. Nếu cây không được cung cấp đủ nước cây sẽ héo dần để lâu sẽ chết khô vì vậy những ngày này cần phải tưới nhiều nước cho cây. 
BÀI 30.TRAO ĐỔI NƯỚC VÀ CHẤT DINH DƯỠNG 
Ở THỰC VẬT 
V- Vận dụng hiểu biết về trao đổi chất và chuyển hóa năng lượng ở thực vật vào thực tiễn 
 Khi chăm sóc một số cây sau trong vườn nhà, em tưới nước như thế nào cho phù hợp ? 
40 
Các cây trong vườn 
Tưới nhiều nước 
Tưới ít nước 
Hoa cúc 
Cây lưỡi hổ 
41 
Các cây trong vườn 
Tưới nhiều nước 
Tưới ít nước 
 Cây xương rồng 
 Cây đỗ đang tạo quả 
BÀI 30.TRAO ĐỔI NƯỚC VÀ CHẤT DINH DƯỠNG 
Ở THỰC VẬT 
V- Vận dụng hiểu biết về trao đổi chất và chuyển hóa năng lượng ở thực vật vào thực tiễn 
BÀI 30.TRAO ĐỔI NƯỚC VÀ CHẤT DINH DƯỠNG 
Ở THỰC VẬT 
V- Vận dụng hiểu biết về trao đổi chất và chuyển hóa năng lượng ở thực vật vào thực tiễn 
 Tại sao cây trầu bà trồng trong nhà, cây lá lốt trồng dưới tán cây khác cây vẫn xanh tốt còn cây lúa, cây bạch đàn phải trồng nơi quang đãng thì cây mới phát triển tốt được ? 
 Cho một số thông tin sau về vai trò của một số loại phân bón: 
Phân đạm dễ tan cung cấp nguyên tố Nitrogen(N) cho cây kích thích thích sự phát triển của cây,giúp cây tổng hợp diệp lục, protein 
Phân lân khó tan cung cấp photphor (P) kích thích cây ra rễ, làm cứng cây 
Phân kali dễ tan cung cấp kali (K) tăng cường sự vận chuyển các chất trong cây giúp tăng chất lượng củ, quả ,hạt. 
 Hãy chọn cách bón phân nào là phù hợp khi chăm sóc các loại cây trồng 
a- Đối với các loại cây lấy lá, thân như rau muống, rau cải, mồng tơi cần bổ sung nhiều chất đạm 
b- Khi trồng cây người ta thường bón lót thêm phân lân 
c- Trồng lúa khi cây lúa đã trổ bông chắc hạt cần bổ sung thêm phân đạm cho lúa 
d- Khi trồng các cây ăn quả trong giai đoạn ra hoa, tạo quả cần bổ sung thêm phân kali cho cây 
HD : Cách bón phân phù hợp : a,b,d 
BÀI 30.TRAO ĐỔI NƯỚC VÀ CHẤT DINH DƯỠNG 
Ở THỰC VẬT 
V- Vận dụng hiểu biết về trao đổi chất và chuyển hóa năng lượng ở thực vật vào thực tiễn 
-Ở thực vật, nhu cầu về nước, ánh sáng, dinh dưỡng khác nhau tùy loài, giai đoạn phát triển và điều kiện thời tiết. Để cây trồng phát triển tốt cho năng suất cao cần tưới nước,bón phân hợp lí. 
 
 + 
 - 
 + 
 - 
 Câu 1: Em hãy dự đoán khả năng phát triển của các loài thực vật sau đây ở mức độ: bình thường (+), bị héo hoặc có thể chết (-). Giải thích. 
200 
Câu 2 : Trong vườn cây ăn quả, khi quan sát thấy có nhiều cây bị vàng lá, có ý kiến cho rằng các cây này có thể đang thiếu nitrogen 
a) Em hãy cho biết ý kiến trên đúng hay sai. Vì sao? 
b) Nếu ý kiến trên là đúng, chúng ta cần bón loại phân nào để cung cấp nitrogen cho cây? 
HD: 
a) Ý kiến trên là đúng. Vì khi thiếu nitrogen (N) cây sinh trưởng phát triển kém, diệp lục không hình thành, lá chuyển màu vàng 
b) Chúng ta cần bón loại phân đạm để cung cấp nitrogen cho cây 
Câu tục ngữ nói về kinh nghiệm của ông cha ta trong sản xuất nông nghiệp ? 
C âu tục ngữ về kinh nghiệm của ông cha ta trong sản xuất nông nghiệp : “Nhất nước, nhì phân, tam cần, tứ giống" 
- Nước là yếu tố quan trọng vì là thành phần chính cấu tạo nên tế bào. Nước tham gia vào mọi hoạt động sống của cây. 
- Phân bón là yếu tố thứ 2: Đây là nguồn dinh dưỡng cung cấp cho cây trồng giúp cây tạo ra sản phẩm. 
- Thứ ba là cần: Kĩ thuật chăm sóc, bỏ công sức chăm sóc, ví dụ làm cỏ, diệt trừ sâu bệnh.... đảm bảo cho cây đạt năng suất cao hơn 
- Cuối cùng là giống: Qui định năng suất và chất lượng cây trồng.