Bài giảng Lịch sử Khối 7 Sách Kết nối tri thức - Bài 12: Cuộc kháng chiến chống quân xâm lược tống (1075-1077)

Đoạn video dưới đây đề cập tới triều đại và nhân vật lịch sử nào? 
Nêu hiểu biết của em về các dữ kiện lịch sử đó? 
Bài 12 
CUỘC KHÁNG CHIẾN CHỐNG QUÂN XÂM LƯỢC TỐNG 
( 1075- 1077 ) 
1 . Cuộc kháng chiến chống Tống giai đoạn thứ nhất (năm 1075) 
a. Âm mưu của nhà Tống 
Nhà Tống đã làm gì để thực hiện âm mưu xâm lược Đại Việt ? 
Vì sao nhà Tống lại âm mưu xâm lược Đại Việt 
+ Xúi Chăm- pa đánh Đại Việt từ phía Nam . 
+ Ngăn cản việc buôn bán của nhân dân 2 nước. 
+ Mua chuộc các t ù trưởng miền núi. 
- X âm lược Đại Việt để giải quyết khó khăn trong nước và mở rộng lãnh thổ. 
1 . Chủ động tiến công để tự vệ 
b. Chủ trương của nhà Lý 
Trước âm mưu xâm lược của nhà Tống, nhà Lý đã có chủ trương gì? 
- Cử Lý Thường Kiệt làm tổng chỉ huy, tổ chức cuộc kháng chiến. 
Lý Thường Kiệt có tên húy là Ngô Tuấn - sinh năm 1019 mất năm 1105. Ông là người làng An Xá, huyện Quảng Đức, nay thuộc Hà Nội. Ông làm quan cả ba đời vua Lý Thái Tông, Lý Thánh Tông, Lý Nhân Tông. Ông là người giàu m ư u l ư ợc, là thiên tài quân sự và được vinh danh là vị tướng lừng danh nhất thế kỉ XI. 
1 . Chủ động tiến công để tự vệ 
Nêu chủ trương và hành động chống Tống của Lý Thường Kiệt ? 
- Cử Lý Thường Kiệt làm tổng chỉ huy, tổ chức cuộc kháng chiến. 
- Đánh bại cuộc tấn công của Cham-pa. 
b. Chủ trương của nhà Lý 
Cham - Pa 
Lý Thường Kiệt đánh bại quân Cham - Pa 
1 . Chủ động tiến công để tự vệ 
Nêu chủ trương và hành động chống Tống của Lý Thường Kiệt ? 
- Cử Lý Thường Kiệt làm tổng chỉ huy, tổ chức cuộc kháng chiến. 
- Đánh bại cuộc tấn công của Cham-pa. 
- Chủ trương của nhà Lý “tiến công trước để tự vệ”. 
b. Chủ trương của nhà Lý 
5000 quân 
Nơi tập trung lực lượng của quân Tống 
Lý Thường Kiệt 
42 ngày 
Tông Đản 
Lược đồ cuộc tấn công để tự vệ của nhà Lý 
1 . Chủ động tiến công để tự vệ 
Nêu chủ trương và hành động chống Tống của Lý Thường Kiệt ? 
- Cử Lý Thường Kiệt làm tổng chỉ huy, tổ chức cuộc kháng chiến. 
- Đánh bại cuộc tấn công của Cham-pa. 
 Chủ trương của nhà Lý “tiến công trước để tự vệ”. 
+ Tháng 10-1075, hơn 10 vạn quân ta chia làm hai đạo dưới sự chỉ huy của Lý Thường Kiệt cùng Tông Đản tấn công vào đất Tống 
+ Hạ thành Ung Châu , quân ta rút về nước . 
b. Chủ trương của nhà Lý 
Thảo luận cặp đôi 
? Vì sao nói đây là cuộc tấn công để tự vệ chứ không phải là cuộc tấn công để xâm lược? 
? Việc chủ động tiến công của nhà Lý có ý nghĩa như thế nào? 
 Tấn công để tự vệ 
- Khi tấn công quân ta yết bảng nói rõ mục đích tấn công của mình: “tự vệ” 
 Chỉ tấn công vào các căn cứ quân sự nơi mà địch tập trung kho lương, vũ khí chuẩn bị để sang xâm lược nước ta . 
Sau khi tiến công sang đất Tống, Lý Thường Kiệt cho ban bố “Phạt Tống lộ bố văn” để nhân dân Tống hiểu rõ mục đích và tính chất của cuộc tiến công. 
- Khi đạt được mục tiêu, quân ta nhanh chóng rút về nước. 
Ý nghĩa 
- Làm cho quân Tống hoang mang bị động và thêm khó khăn trong việc chuẩn bị xâm lược nước ta và buộc phải kéo dài thời gian. 
- Quân dân ta tăng thêm lòng tự tin và thời gian chuẩn bị kháng chiến. 
1 . Chủ động tiến công để tự vệ 
- Cử Lý Thường Kiệt làm tổng chỉ huy, tổ chức cuộc kháng chiến. 
- Đánh bại cuộc tấn công của Cham-pa. 
 Chủ trương của nhà Lý “tiến công trước để tự vệ”. 
+ Tháng 10-1075, hơn 10 vạn quân ta chia làm hai đạo dưới sự chỉ huy của Lý Thường Kiệt cùng Tông Đản tấn công vào đất Tống 
+ Hạ thành Ung Châu , quân ta rút về nước . 
- > Làm thay đổi kế hoạch và làm chậm lại cuộc tiến công xâm lược của nhà Tống 
b. Chủ trương của nhà Lý 
2 . Cuộc kháng chiến chống Tống giai đoạn thứ hai (năm 1077) 
a. Chuẩn bị kháng chiến (1076- 1077) 
? Sau khi rút quân về nước, Lý Thường Kiệt đã làm gì để chuẩn bị cho cuộc kháng chiến? 
Sự chuẩn bị của Lý Thường Kiệt 
01 
Hạ lệnh cho các địa phương chuẩn bị bố phòng. 
02 
Cử Lý Kế Nguyên chặn vùng biển Đông Kênh 
03 
Xây dựng phòng tuyến Như Nguyệt 
CHÂU UNG 
CHÂU KHÂM 
CHÂU LIÊM 
CHÚ GIẢI: 
QUÂN TỐNG TẤN CÔNG ĐẠI VIỆT 
PHÒNG TUYẾN NHƯ NGUYỆT 
QUÂN ĐẠI VIỆT BỐ PHÒNG VÀ CHẶN ĐÁNH 
CHÚ GIẢI: 
Thăng Long 
a. 
Lượ c ®å chuẩn bị bố phòng cña qu©n Đại Việt (1076 – 1077) 
Thăng Long 
Hoàng Kim Mãn 
Môn 
Hoàng Chân, Chiêu Văn 
Lý Thường Kiệt 
Phòng tuyến Như Nguyệt 
Thân Cảnh Phúc 
Quan Lang (Lạng Sơn)_ 
Vi Thủ An 
Tô Mậu 
Lưu Kì 
Quảng Nguyên (Cao Bằng) 
Quân Đại Việt bố phòng, chặn giặc 
Lý Kế Nguyên 
Đông Kênh 
Lệnh cho các địa phương chuẩn bị bố phòng. 
Lý Kế Nguyên chỉ huy đạo thủy binh đóng ở Đông Kênh 
Đội quân chủ lực do LTK chỉ huy 
Lý Kế Nguyên 
LÝ THƯỜNG KIỆT 
Thân Cảnh Phúc 
Lược đồ chuẩn bị bố phòng của nhà Lý (1076 – 1077) 
Vi Thủ An 
Hoàng Kim Mãn 
BẮC GIANG 
LẠNG GIANG 
HIỆP HÒA 
BẮC NINH 
VẠN XUÂN 
TỪ SƠN 
VIỆT YÊN 
Dãy núi Tam Đảo 
Sông Hồng 
Sông Đuống 
Sông Thái Bình 
Sông Lục Nam 
Sông Thương 
Bến Ngọt 
Can Vang 
Đa Phúc 
THĂNG LONG 
Lý Thường Kiệt 
Hoằng Chân 
Chiêu Văn 
S. Như Nguyệt 
LƯỢC ĐỒ PHÒNG TUYẾN SÔNG NHƯ NGUYỆT 
PHÒNG TUYẾN TRÊN SÔNG NHƯ NGUYỆT 
Phòng tuyến dài khoảng 100km dọc theo sông từ Đa Phúc đến Phả Lại, đắp bằng đất cao, vững chắc, có nhiều lớp giậu tre dày đặc, dưới sông có những hố chông. Sông rộng, chông ngầm, giậu dày, lũy cao kết hợp với nhau tạo thành phòng tuyến rất vững chắc, lợi hại. 
 ( Tư liệu Sử 7 – NXB Giáo dục 2005 ) 
Cảnh quân ta đóng cọc chuẩn bị phòng tuyến Như Nguyệt 
Việc xây dựng phòng tuyến Như Nguyệt dựa trên sự kết hợp giữa địa hình tự nhiên, bãi chướng ngại vật cùng với lực lượng thuỷ - bộ được bổ trí trọng điểm nên vừa có thể bảo vệ được toàn chiến tuyến, vừa nhanh chóng tập trung tổ chức phản công địch. Đây chính là s ự độc đáo, sáng tạo trong cách tổ chức đánh giặc của Lý Thường Kiệt. 
2 . Cuộc kháng chiến chống Tống giai đoạn thứ hai (năm 1077) 
a. Chuẩn bị kháng chiến (1076- 1077) 
2 . Cuộc kháng chiến chống Tống giai đoạn thứ hai (năm 1077) 
a. Chuẩn bị kháng chiến (1076- 1077) 
b. Cuộc chiến đấu trên phòng tuyến sông Như Nguyệt. 
THẢO 
 LUẬN 
NHÓM 
Nhóm 1 
Dùng lược đồ H3 trong sgk miêu tả trận chiến 
chống Tống? 
Nhóm 2 
Vì sao đang ở thế thắng mà Lý Thường Kiệt 
lại cử người đến thương lượng giảng hòa với giặc? 
Nhóm 3 
Nêu những nét độc đáo trong cách đánh giặc 
của Lý Thường Kiệt? 
Nhóm 4 
Nêu nguyên nhân thắng lợi và ý nghĩa lịch sử 
của cuộc kháng chiến chống Tống lần thứ hai ? 
- Căm tức, chuẩn bị ráo riết xâm lược Đại Việt 
10 vạn bộ binh 
1 vạn ngựa chiến 
20 vạn dân phu 
Nhóm 1 
Lý Kế Nguyên 
LÝ THƯỜNG KIỆT 
Vi Thủ An 
Thân Cảnh Phúc 
(Lạng Sơn) 
(Cao Bằng) 
Quảng Ninh 
Lý Kế Nguyên 
LÝ THƯỜNG KIỆT 
Vi Thủ An 
Hoàng Kim Mãn 
Quách Quỳ 
Triệu Tiết 
Hoà Mâu 
LƯỢC ĐỒ KHÁNG CHIẾN CHỐNG TỐNG (1076 - 1077) 
(1 - 1077) 
Thân Cảnh Phúc 
BẮC GIANG 
LẠNG GIANG 
HIỆP HÒA 
BẮC NINH 
VẠN XUÂN 
TỪ SƠN 
VIỆT YÊN 
Dãy núi Tam Đảo 
Sông Hồng 
Sông Đuống 
Sông Thái Bình 
Sông Lục Nam 
Sông Thương 
Bến Ngọt 
Can Vang 
Đa Phúc 
THĂNG LONG 
Quách Quỳ 
Triệu Tiết 
Lý Thường Kiệt 
Hoằng Chân 
Chiêu Văn 
S. Như Nguyệt 
LƯỢC ĐỒ TRẬN ĐÁNH TRÊN PHÒNG TUYẾN SÔNG NHƯ NGUYỆT 
Trận tuyến quân Tống 
Quân Tống tiến đánh 
Quân ta chặn đánh 
Nhà Lý phòng thủ 
Phòng tuyến Như Nguyệt 
YÊN PHONG 
Tranh minh họa Lý Thường Kiệt và bài thơ thần “Nam quốc sơn hà” 
SÔNG NÚI NƯỚC NAM 
“Sông núi nước Nam, vua Nam ở 
Rành rành định phận ở sách trời. 
Cớ sao lũ giặc sang xâm phạm, 
Chúng bay sẽ bị đánh tơi bời.” 
Bài thơ này được xem như là bản Tuyên ngôn độc lập đầu tiên của nước ta. Bài thơ đã khẳng định độc lập chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của người Việt ở phương Nam. 
BẮC GIANG 
LẠNG GIANG 
HIỆP HÒA 
BẮC NINH 
VẠN XUÂN 
TỪ SƠN 
VIỆT YÊN 
YÊN PHONG 
Dãy núi Tam Đảo 
Sông Hồng 
Sông Đuống 
Sông Thái Bình 
Sông Lục Nam 
Sông Thương 
Bến Ngót 
Can Vang 
Đa Phúc 
THĂNG LONG 
Lý Thường Kiệt 
Hoằng Chân 
Chiêu Văn 
Quách Quỳ 
Triệu Tiết 
LƯỢC ĐỒ TRẬN ĐÁNH TRÊN PHÒNG TUYẾN 
 SÔNG NHƯ NGUYỆT 
Trận tuyến quânTống 
Quân nhà Lý phòng ngự 
Phòng tuyến Như Nguyệt 
Quân ta tiến công 
Quân Tống rút chạy 
3 . Tổ chức phản công và kết thúc chiến tranh. 
- Cuối năm 1076, quân Tống chuẩn bị tiến vào nước ta theo hai đường: thủy và bộ 
- Tháng 1-1077, quân Tống tiến vào nước ta 
 Nhà Lý đánh được nhiều trận nhỏ và cản bước tiến kẻ thù 
- Quân của Lý Kế Nguyên ngăn chặn bước tiến của quân thủy 
 - Cuối xuân 1077, nhà Lý cho quân vượt sông, bất ngờ tấn công vào đồn giặc 
* . Kết quả: 
- Quân Tống thua to 
- Lý Thường Kiệt giảng hòa kết thúc chiến tranh 
Để đảm bảo mối quan 
hệ bang giao hoà hiếu 
giữa 2 nước sau chiến 
tranh 
Để không làm 
 tổn thương danh 
 dự của nước lớn 
Để thể hiện tinh 
thần nhân đạo 
 của dân tộc ta 
Để đảm bảo hoà bình 
lâu dài cho đất nước 
Nhóm 2 
 Châu Ung 
Châu Khâm 
Châu Liêm 
 Đề nghị 
“giảng hoà” 
Chọn sông 
Như Nguyệt 
Ngâm bài 
“Thơ Thần” 
Nhóm 3 
Ý nghĩa 
Lịch sử 
Đánh bại 
cuộc xâm 
lược của 
 nhà Tống 
Nền độc 
lập dân tộc 
được 
giữ vững 
Tài thao 
lược của 
LÝ 
THƯỜNG 
KIỆT 
Nhà Lý 
kiên quyết 
kháng 
 chiến 
Vai trò 
của 
quân đội 
Toàn dân 
đoàn 
kết 
Nguyên 
nhân 
thắng 
lợi 
Nhóm 4 
HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP 
Có 10 câu hỏi, mỗi câu hỏi khi trả lời đúng được 1 điểm, trả lời đúng đến câu nào thì được điểm tương ứng với câu hỏi đó. Trong quá trình trả lời, học sinh được sử dụng 2 quyền trợ giúp trong bất kì thời điểm nào: 
Quyền hỏi ý kiến Tổ tư vấn (ba người bạn trong lớp, từ câu 6 trở đi, nếu cả 3 người trợ giúp đúng mỗi người đều được 8 điểm, 2 người đúng được 9 điểm, 1 người đúng được 10 điểm). 
Quyền trợ giúp 50/50 (giáo viên chỉ ra 2 phương án sai). 
Câu hỏi số 1: Nhà Tống đã làm gì giải quyết những khó khăn trong nước? 
A. Đánh Đại Việt 
C. Đánh Chăm-pa 
B. Đánh hai nước Liêu – Hạ 
D. Cải cách đất nước 
Câu hỏi số 2 : Đâu không là lý do khiến Lý Thường Kiệt chọn sông Như Nguyệt làm nơi xây dựng phòng tuyến đánh giặc? 
D. Dựa trên truyền thống đánh giặc trên sông của các triều đại trước 
B. lượng quân Tống sang xâm lược Việt Nam chủ yếu là bộ binh 
A. Là con sông chặn ngang tất cả các ngả đường bộ từ Quảng Tây vào Thăng Long 
C. Là một chiến hào tự nhiên khó để vượt qua 
Câu hỏi số 3 : Để chuẩn bị chiến tranh lâu dài với quân Tống, sau khi mở cuộc tấn công vào đất Tống Lý Thường Kiệt đã làm gì? 
C . xây dựng phòng tuyến trên sông Như Nguyệt. 
B. đập tan cuộc chiến tranh xâm lược của Cham-pa 
A. Tạm thời hòa hoãn với quân Tống 
D. Đón địch, tiêu diệt lực lượng của địch 
Câu hỏi số 4: Ý nào không phản ánh đúng việc làm của nhà Lý trước âm mưu xâm lược của quân Tống ? 
B. Triệu tập hội nghị Bình Than 
C. Đập tan phối hợp tấn công của quân Tống và Chăm-pa. 
A . Cử Lý Thường Kiệt làm tổng chỉ huy cuộc kháng chiến 
D. Chủ động tiến hành các biện pháp đối phó 
Câu hỏi số 5 : Tại sao Lý Thường Kiệt là chủ động giảng hòa? 
B. Đảm bảo quan hệ hòa hiếu, truyền thống nhân đạo của dân tộc 
C. LTK muốn nhanh chóng kết thúc chiến tranh 
A. LTK sợ mất lòng vua Tống 
D. Để bảo toàn lực lượng 
Câu hỏi số 6: “Ngồi yên đợi giặc không bằng đem quân đánh trước để chặn thế mạnh của giặc”? Đó là câu nói của ai? 
A. Lý Thường Kiệt 
C. Lý Công Uẩn 
B. Trần Quốc Tuấn 
D. Trần Bình Trọng 
Câu hỏi số 7 : Để khích lệ tinh thần chiến đấu của quân sĩ, làm suy yếu ý chí của quân Tống Lý Thường Kiệt đã làm gì? 
C. Sáng tác bài thơ thần “Nam quốc sơn hà”. 
B. Ban thưởng cho quân lính 
A . Tập chung tiêu diệt nhanh quân Tống. 
D. Cả A, B, C. 
Câu hỏi số 8 : Tướng giặc chỉ huy cánh quân bộ xâm lược Đại Việt là ai? 
A. Quách Quỳ 
C. Toa Đô 
B. Ô Mã Nhi 
D. Hòa Mâu 
Câu hỏi số 9 : Để đánh chiếm Đại Việt, nhà Tống đã thực hiện những biện pháp gì? 
D. Cả A, B, C. 
B. Ngăn việc buôn bán, đi lại của nhân dân hai nước. 
A. Xúi giục vua Cham –Pa đánh lên từ phía nam. 
C. Dụ dỗ các tù trưởng người dân tộc ở biên giới. 
Câu hỏi số 10 : Mục đích chính của Lý Thường Kiệt trong cuộc tấn công sang đất Tống cuối năm 1075 là: 
C. đánh vào nơi tập trung lương thực và khí giới . 
B. đánh vào khu vực đông dân 
A. đánh vào cơ quan đầu não của quân Tống 
D. đòi lại phần đất đã mất do bị nhà Tống chiếm. 
Sự kiện 
Kháng chiến chống Tống của nhà 
Tiền Lê 
Kháng chiến chống Tống của nhà Lý 
Quân Tống do Hầu Nhân Bảo 
chỉ huy tiến vào nước ta 
Thực hiện chủ trương 
 “Tiến công trước để tự vệ” 
Lập phòng tuyến Như Nguyệt 
Đóng cọc trên sông Bạch Đằng 
Lê Hoàn trực tiếp tổ chức và 
 lãnh đạo kháng chiến 
Quân Tống do Quách Quỳ và 
Triệu Tiết chỉ huy 
Lý Thường Kiệt được cử làm chỉ huy 
 cho cuộc kháng chiến 
Sau 42 ngày chiến đấu, 
thành Ung Châu bị hạ. 
X 
X 
X 
X 
X 
X 
X 
X 
Đánh giá công lao của Lí Thường Kiệt với dân tộc? 
 S inh thời, Lý Thường Kiệt có ba cống hiến lớn: 
	 Một là, không ngừng nêu cao tấm gương sáng ngời về tinh thần đoàn kết vì nghĩa cả, không ngừng nêu cao phẩm giá trung quân ái quốc tốt đẹp của bậc đại thần khi vận nước lâm nguy. 
	 Hai là , góp phần đắc lực cung vua và triều đình trong sự nghiệp xây dựng đất nước. 
	 Ba là , đập tan hoàn toàn mưu đồ xâm lăng nguy hiểm và xảo quyệt của quân Tống, bảo vệ vững chắc nền độc lập nước nhà. 
 (Dẫn theo Danh tướng Việt Nam , Nguyễn Khắc Thuần, Tập I, tr. 41) 
Đền thờ Lý Thường Kiệt 
Tượng đài Lý Thường Kiệt 
Bến đò Như Nguyệt 
Bia ký 
Ngã ba Xà, nơi từng diễn ra trận quyết chiến chiến lược chống giặc Tống trên sông Như Nguyệt 
Em hãy viết vào vở 
3 điều mà em đã học được 
2 điều mà em thắc mắc 
1 điều mà em muốn biết thêm 
02:00 
01:59 
01:58 
01:57 
01:56 
01:55 
01:54 
01:53 
01:52 
01:51 
01:50 
01:49 
01:48 
01:47 
01:46 
01:45 
01:44 
01:43 
01:42 
01:41 
01:40 
01:39 
01:38 
01:37 
01:36 
01:35 
01:34 
01:33 
01:32 
01:31 
01:30 
01:29 
01:28 
01:27 
01:26 
01:25 
01:24 
01:23 
01:22 
01:21 
01:20 
01:19 
01:18 
01:17 
01:16 
01:15 
01:14 
01:13 
01:12 
01:11 
01:10 
01:09 
01:08 
01:07 
01:06 
01:05 
01:04 
01:03 
01:02 
01:01 
01:00 
00:59 
00:58 
00:57 
00:56 
00:55 
00:54 
00:53 
00:52 
00:51 
00:50 
00:49 
00:48 
00:47 
00:46 
00:45 
00:44 
00:43 
00:42 
00:41 
00:40 
00:39 
00:38 
00:37 
00:36 
00:35 
00:34 
00:33 
00:32 
00:31 
00:30 
00:29 
00:28 
00:27 
00:26 
00:25 
00:24 
00:23 
00:22 
00:21 
00:20 
00:19 
00:18 
00:17 
00:16 
00:15 
00:14 
00:13 
00:12 
00:11 
00:10 
00:09 
00:08 
00:07 
00:06 
00:05 
00:04 
00:03 
00:02 
00:01 
00:00 
TG 
2 phút 
1 
2 
3 
Tiết học kết thúc