Bài giảng Ngữ Văn Khối 7 - Tiết 83: Câu đặc biệt (Chuẩn kiến thức)

Chỉ ra câu rút gọn trong các câu sau?Mùa xuân đến rồi!	ANam là học sinh giỏibMùa xuân của tôi.c Học ăn, học nói, học gói, học mở.dCaâu 1KIỂM tra bµi cò0123456789101112131415Hết giờCó nên sử dụng câu rút gọn như trường hợp dưới đây không? Vì sao?Caâu 2KIỂM tra bµi cò Cô giáo gọi Duy lên kiểm tra bài cũ, Duy chần chừ không muốn lên. - Cô: Em có học bài không? - Duy: Không.Trong trường hợp này không nên dùng câu rút gọn vì sẽ làm cho lời nói cộc lốc, thiếu lịch sự, không lễ phép.Nên trả lời là: Dạ không! hoặc Thưa cô không ạ!TIẾT: 83CÂU ĐẶC BIỆTI/ Thế nào là câu đặc biệt? 1. Bài tập: Xét ví dụCho ba câu sau: Ôi, em Thuỷ! Tiếng kêu sửng sốt của cô giáo làm tôi giật mình. Em tôi bước vào lớp . 	(Khánh Hoài)Câu in đậm có cấu tạo như thế nào? a. Đó là một câu bình thường có đủ chủ ngữ và vị ngữ. b. Đó là một câu rút gọn, lược bỏ chủ ngữ lẫn vị ngữ. c. Đó là một câu không thể có chủ ngữ và vị ngữ.I. Thế nào là câu đặc biệt?Bài tập Xét, phân tích ví dụ Ôi, em Thuỷ! - là một câu không thể có chủ ngữ và vị ngữ. - Nó ko phải là câu rút gọn vì ko khôi phục được thành phần. Câu đặc biệt. Câu đặc biệt là loại câu không cấu tạo theo mô hình chủ ngữ - vị ngữ.2. Kết luận (Ghi nhớ- sgk-tr28)Dạng câu này được gọi là câu đặc biệt. Vậy theo em, thế nào là câu đặc biệt?I. Thế nào là câu đặc biệt? 1. Xét, phân tích ví dụ Ôi, em Thuỷ! - là một câu không thể có chủ ngữ và vị ngữ. - Nó ko phải là câu rút gọn vì ko khôi phục được thành phần. Câu đặc biệt. Câu đặc biệt là loại câu không cấu tạo theo mô hình chủ ngữ - vị ngữ.2. Kết luận (Ghi nhớ- sgk-tr28) BÀI TẬP BỔ SUNGa - Rầm! Mọi người ngoảnh lại nhìn, hai chiếc xe máy tông vào nhau.Thật khủng khiếp! BT1: Xác định câu đặc biệt trong đoạn văn sau:Rầm!Thật khủng khiếp!b- Sớm. Chúng tôi tụ hội ở góc sân. Toàn chuyện trẻ em. Râm ran. ( Duy Khán)SớmRâm ranI. Thế nào là câu đặc biệt? 1. Xét, phân tích ví dụ: Ôi, em Thuỷ! - là một câu không thể có chủ ngữ và vị ngữ. Câu đặc biệt. Câu đặc biệt là loại câu không cấu tạo theo mô hình chủ ngữ - vị ngữ.2. Kết luậnBT2: Phân biệt các câu in đậm sau, cho biết câu nào là câu rút gọn, câu đặc biệt? a) - Chị gặp anh ấy bao giờ? - Một đêm mùa xuân. Câu rút gọn. b) Một đêm mùa xuân. Trên dòng sông êm ả, cái đò cũ của bác tài Phán từ từ trôi. Câu đặc biệt.I/Thế nào là câu đặc biệt? 1. Bài tập2. Kết luậnBT3:a) - Chị gặp anh ấy bao giờ? - Một đêm mùa xuân. Câu rút gọn. b) Một đêm mùa xuân. Trên dòng sông êm ả, cái đò cũ của bác tài Phán từ từ trôi. Câu đặc biệt.3. Lưu ý So sánh chỉ ra điểm giống và khác nhau giữa câu đặc biệt và câu rút gọn?So sánh và chỉ ra điểm giống và khác nhau giữa câu đặc biệt và câu rút gọn? Là loại câu được cấu tạo theo mô hình CN – VN.- Dựa vào hoàn cảnh sử dụng, có thể xác định được thành phần bị rút gọn và khôi phục lại thành phần đó.- Là loại câu không cấu tạo theo mô hình chủ ngữ - vị ngữ. Do từ hoặc cụm từ trong câu làm trung tâm cú pháp, không xác định được thành phần câu.THẢO LUẬNCÂU RÚT GỌN CÂU ĐẶC BIỆT GIỐNG NHAU KHÁC NHAUCó cấu tạo gồm một từ hoặc một cụm từ; ngắn gọn, truyền tải thông tin nhanhVí dụ:Bao giờ anh đi Hà Nội? Ngày maiVí dụ:Lan ơi!Gió. Mưa. Não nùng.I. Thế nào là câu đặc biệt? 1. Xét, phân tích ví dụ - Câu đặc biệt: là loại câu không cấu tạo theo mô hình chủ ngữ - vị ngữ.2. Kết luậna) - Chị gặp anh ấy bao giờ? - Một đêm mùa xuân. Câu rút gọn. b) Một đêm mùa xuân. Trên dòng sông êm ả, cái đò cũ của bác tài Phán từ từ trôi. Câu đặc biệt.3. Lưu ý - Câu rút gọn: có thể căn cứ vào tình huống sử dụng để khôi phục lại các thành phần bị rút gọn, làm cho câu có cấu tạo bình thường theo chủ quan của người nói, người viết Tác dụngCâu đặc biệtBộ lộ cảm xúcLiệt kê, thông báo về sự tồn tại của sự vật, hiện tượngXác định thời gian, nơi chốnGọi đáp Một đêm mùa xuân. Trên dòng sông êm ả, cái đò cũ của bác tài Phán từ từ trôi. ( Nguyên Hồng)Đoàn người nhốn nháo lên. Tiếng reo. Tiếng vỗ tay. ( Nam Cao)“ Trời ơi!”, cô giáo tái mặt và nước mắt giàn giụa. Lũ nhỏ cũng khóc mỗi lúc một to hơn. ( Khánh Hoài)An gào lên: Sơn! Em Sơn! Sơn ơi!- Chị An ơi! Sơn đã nhìn thấy chị ( Nguyễn Đình Thi)xxxxI/Thế nào là câu đặc biệt? 1. Xét, phân tích ví dụ2. Kết luận3. Lưu ýII. Tác dụng của câu đặc biệt 1. Xét, phân tích ví dụ2. Tác dụng a. Nêu lên thời gian, nơi chốn diễn ra sự việc được nói đến trong đoạnc. Bộc lộ cảm xúcb. Liệt kê, thông báo về sự tồn tại của sự vật hiện tượngd. Gọi đáp BÀI TẬP BỔ SUNG Xác định câu đặc biệt và cho biết tác dụng của nó trong đoạn văn sau: Hai ông sợ vợ tâm sự với nhau, một ông thở dài: Hôm qua, sau trận cãi nhau tơi bời, tớ buộc bà ấy phải quỳ. - Bịa!Thật mà!Thế cơ à? Rồi sao nữa?Bà ấy quỳ xuống đất và bảo 	 Bò ra khỏi giường. ( Truyện dân gian) Thôi!I. Thế nào là câu đặc biệt? 1. Xét, phân tích ví dụ2. Kết luận3. Lưu ýII. Tác dụng của câu đặc biệt 1. Xét, phân tích ví dụ:2. Tác dụng: a. Nêu lên thời gian, nơi chốn diễn ra sự việc được nói đến trong đoạnc. Bộc lộ cảm xúcb. Liệt kê, thông báo về sự tồn tại của sự vật hiện tượngd. Gọi đáp VÍ DỤ- VD: Một đêm mùa xuân.- VD: Tiếng reo, tiếng vỗ tay.- VD: - Sơn! Em Sơn! Sơn ơi! - Chị An ơi!- VD: Trời ơi!I. Thế nào là câu đặc biệt?Câu đặc biệt là loại câu không cấu tạo theo mô hình chủ ngữ - vị ngữ.II. Tác dụng của câu đặc biệta. Nêu lên thời gian, nơi chốn diễn ra sự việc được nói đến trong đoạnb. Liệt kê, thông báo về sự tồn tại của sự vật hiện tượngc. Bộc lộ cảm xúcd. Gọi đáp* Ghi nhớ 2/ sgk-tr29 Ghi nhớ: III. Luyện tập 1. Bài tập 1+2: Tìm và nêu tác dụng của câu đặc biệt và câu rút gọn.a) Tinh thần yêu nước cũng như các thứ của quý. Có khi được trưng bày trong tủ kính, trong bình pha lê, rõ ràng dễ thấy. Nhưng cũng có khi cất giấu kín đáo trong rương, trong hòm. Bổn phận của chúng ta là làm cho những của quý kín đáo ấy đều được ra trưng bày. Nghĩa là phải ra sức giải thích, tuyên truyền, tổ chức, lãnh đạo, làm cho tinh thần yêu nước của tất cả mọi người đều được thực hành vào công việc yêu nước, công việc kháng chiến. - Câu rút gọn: “Có khi được trưng bày dễ thấy.” “Nhưng cũng có khi trong hòm.” “Nghĩa là kháng chiến.” Tác dụng: Làm cho câu ngắn gọn, tránh lặp lại từ ngữ đã dùng ở câu truớc. - Không có câu đặc biệt.* Bài tập 1+2: b) Đứng trước tổ dế, ong xanh khẽ vỗ cánh, uốn mình, giương cặp răng rộng và nhọn như đôi gọng kìm, rồi thoắt cái lao nhanh xuống hang sâu. Ba giây Bốn giây Năm giây Lâu quá! - Câu đặc biệt: “Ba giây ” “ Bốn giây ” “ Năm giây ” Tác dụng: xác định thời gian.	 “Lâu quá!” Tác dụng : Bộc lộ cảm xúc. - Không có câu rút gọn.* Bài tập 1+2: c) Sóng ầm ầm đập vào những tảng đá lớn ven bờ. Gió biển thổi lồng lộng. Ngoài kia là ánh đèn sáng rọi của một con tàu. Một hồi còi.(Nguyễn Trí Huân)- Câu đặc biệt: Một hồi còi. Tác dụng : Thông báo sự tồn tại của sự vật, hiện tượng.- Không có câu rút gọn.	 * Bài tập 1+2: d) Chim sâu hỏi chiếc lá: - Lá ơi! Hãy kể chuyện cuộc đời bạn cho tôi nghe đi! - Bình thường lắm, chẳng có gì đáng kể đâu.(Trần Hoài Dương)- Câu đặc biệt: “ Lá ơi!” Tác dụng: Gọi đáp.- Câu rút gọn: “Hãy kể chuyện cuộc đời bạn cho tôi nghe đi!” “Bình thường lắm, chẳng có gì đáng kể đâu.” Tác dụng: Làm câu gọn hơn, thông tin nhanh, tránh lặp lại từ ngữ đã xuất hiện ở câu truớc.* Bài tập 3: Tập viết đoạn văn. - Tả cảnh quê hương. Ôi! sông nước quê hương đẹp làm sao. Sau một năm gặp lại, lần đầu tiên, em được nhìn cây cổ thụ già nơi các bạn nhỏ đang nô đò và những tiếng vỗ tay hò reo giữa nơi yên tĩnh ở đồng quê. Không những thế nơi đây đã thay đổi hơn trước, những tòa nhà cao tầng đã được xây nhiều hơn trước hòa với con đường đã được trán một lớp nhữa dày ôi! thật tuyệt vời làm sao. Tiếp sau đó em còn được thưởng thức các món đặc sản ở quẹ em trông nó ngon tuyệt!. Tuy những ngày về quê không được bao lâu nhưng nó là những kỷ niệm rất có ý nghĩa mà em không thể nào quên được, vì ở đây em còn được ở gần bà nội, ngắm cảnh đồng quê thanh bình yên ả.BÀI TẬP BỔ SUNG Cho biết các câu sau là câu gì? Và nêu cấu tạo của các các câu sau:a) Tôi là học sinh. Câu trần thuật đơn . Câu có cấu tạo theo mô hình CN – VN.b) Nuôi lợn ăn cơm nằm, nuôi tằm ăn cơm đứng. Là câu rút gọn. Câu lược bỏ một số thành phần câu.c) Ông ơi! Câu đặc biệt. Không có cấu tạo theo mô hình CN – VN.BÀI TẬP BỔ SUNG Tìm và chỉ ra tác dụng của câu đặc biệt trong đoạn văn sau: Tuy trống đánh liên thanh, ốc thổi vô hồi, tiếng người xao xác gọi nhau sang hộ, nhưng xem chừng ai ai cũng mệt lử cả rồi. Ấy vậy mà trên trời thời vẫn mưa tầm tã trút xuống, dưới sông thời nước cứ cuồn cuộn bốc lên. Than ôi ! Sức người khó lòng địch nổi với sức trời ! Thế đê không sao cự lại được với thế nước! Lo thay ! Nguy thay ! Khúc đê này hỏng mất. (Phạm Duy Tốn, Sống chết mặc bay)Câu đặc biệt: Than ôi ! Lo thay !- Nguy thay !Bộc lộ cảm xúc: sự lo lắng, xót xa trước nguy cơ đê vỡ.Hướng dẫn học sinh học về nhà+ Học bài.+ Soạn bài tiếp theo: BỐ CỤC VÀ PHƯƠNG PHÁP LẬP LUẬN TRONG BÀI VĂN NGHỊ LUẬN.Đọc và chuẩn bị theo yêu cầu sgk.