Bài giảng Ngữ Văn Lớp 7 - Tiết 106: Tiếng Việt Liệt Kê

CHÀO MỪNGQUÝ THẦY CÔ VỀ DỰ GIỜLíp: 7A1 Nhân hóa So sánh Ẩn dụ Hoán dụ Chơi chữ Điệp ngữ. Cho biết các biện pháp tu từ mà em đã học?I.THẾ NÀO LÀ PHÉP LIỆT KÊ ?Tiết 106: Tiếng ViệtLIỆT KÊVí dụ: Bên cạnh ngài, mé tay trái, bát yến hấp đường phèn, để trong khay khảm, khói bay nghi ngút; tráp đồi mồi chữ nhật để mở, trong ngăn bạc đầy những trầu vàng, cau đậu, rễ tía, hai bên nào ống thuốc bạc, nào đồng hồ vàng, nào dao chuôi ngà, nào ống vôi chạm, ngoáy tai, ví thuốc, quản bút, tăm bông trông mà thích mắt.[...] Ngoài kia, tuy mưa gió ầm ầm, dân phu rối rít, nhưng trong này xem chừng tĩnh mịch, nghiêm trang lắm[... ](Phạm Duy Tốn) 1/ Ví dụ: Bªn c¹nh ngµi, mÐ tay tr¸i, b¸t yÕn hÊp ®­ường phÌn, ®Ó trong khay kh¶m, khãi bay nghi ngót; tr¸p ®åi måi ch÷ nhËt ®Ó më, trong ng¨n b¹c ®Çy nh÷ng trÇu vµng, cau ®Ëu, rÔ tÝa, hai bªn nµo èng thuèc b¹c, nµo ®ång hå vµng, nµo dao chu«i ngµ, nµo èng v«i ch¹m, ngo¸y tai, vÝ thuèc, qu¶n bót, t¨m b«ng tr«ng mµ thÝch m¾t. [...] Ngoài kia, tuy mưa gió ầm ầm, dân phu rối rít, nhưng trong này xem chừng tĩnh mịch, nghiêm trang lắm [...]. - B¸t yÕn hÊp ®­ƯỜng phÌn - Tr¸p ®åi måi ch÷ nhËt - Ống thuèc b¹c, - Đång hå vµng, - Dao chu«i ngµ, - Ống v«i ch¹m- Khay kh¶m, trÇu vµng, cau ®Ëu, rÔ tÝa- Ngo¸y tai, vÝ thuèc, qu¶n bót, t¨m b«ngTõ cïng lo¹i->Danh từCôm tõ cïng lo¹i->Cụm Danh từ- B¸t yÕn hÊp ®­ƯỜng phÌn - Tr¸p ®åi måi ch÷ nhËt - Ống thuèc b¹c, - Đång hå vµng, - Dao chu«i ngµ, - Ống v«i ch¹m- Khay kh¶m, trÇu vµng, cau ®Ëu, rÔ tÝa- Ngo¸y tai, vÝ thuèc, qu¶n bót, t¨m b«ngTõ cïng lo¹i->Danh từCôm tõ cïng lo¹i->Cụm Danh từSắp xếp nối tiếp hàng loạt-Tác dụng: Diễn tả đầy đủ, sâu sắc hơn những khía cạnh khác nhau của thực tế, hay tư tưởng tình cảm. Ghi nhớ: LiÖt kª lµ s¾p xÕp nèi tiÕp hµng lo¹t tõ hay côm tõ cïng lo¹i ®Ó diÔn t¶ ®Çy ®ñ h¬n, s©u s¾c h¬n nh÷ng khÝa c¹nh kh¸c nhau cña thùc tÕ hay của tư tưởng, t×nh c¶m.Ví dụ 1:	Vườn bách thú vẫn có đủ hạc, bồ nông, đại bàng, voi, vượn, khỉ, chồn, cáo, nai, hươu, hổ, VD2: Anh bộ đội bị thương hai phát: một phát ở đùi và một phát ở Quảng Trị. VD2 là câu sai do không đáp ứng yêu cầu cùng loại giữa các yếu tố liệt kê.Ví dụ: SGK a. Toµn thÓ d©n téc ViÖt Nam quyÕt ®em tÊt c¶ tinh thÇn, lùc lượng, tÝnh m¹ng, cña c¶i ®Ó gi÷ v÷ng quyÒn tù do, ®éc lËp. b. Toµn thÓ d©n téc ViÖt Nam quyÕt ®em tÊt c¶ tinh thÇn vµ lực lượng , tÝnh m¹ng vµ cña c¶i ®Ó gi÷ v÷ng quyÒn tù do, ®éc lËp Êy.Ví dụ: SGK a. Toµn thÓ d©n téc ViÖt Nam quyÕt ®em tÊt c¶ tinh thÇn, lùc l­ượng, tÝnh m¹ng, cña c¶i ®Ó gi÷ v÷ng quyÒn tù do, ®éc lËp. b. Toµn thÓ d©n téc ViÖt Nam quyÕt ®em tÊt c¶ tinh thÇn vµ lùc lượng, tÝnh m¹ng vµ cña c¶i ®Ó gi÷ v÷ng quyÒn tù do, ®éc lËp Êy. Nhận xét:-Tinh thÇn, lùc lưîng, tÝnh m¹ng, cña c¶i-Tinh thÇn vµ lùc lưîng, tÝnh m¹ng vµ cña c¶i->LiÖt kª theo tõng cÆp->LiÖt kª kh«ng theo tõng cÆp Xét về cấu tạo:Người ta thường dùng quan hệ từ: và, với, hay, Những sự vật hiện tượng, hành động, trạng thái, tính chất trong liệt kê thường có ý nghĩa bổ sung cho nhau.Nhận xét về cách sử dụng phép liệt kê theo từng cặp? VÝ dô: TiÕng ViÖt cña chóng ta ph¶n ¸nh sù hình thành và trưởng thành cña x· héi ViÖt Nam vµ cña d©n téc ViÖt Nam, cña tËp thÓ nhá lµ gia đình, họ hàng, làng xóm vµ cña tËp thÓ lín lµ d©n téc, quèc gia. Tre, nứa, trúc, mai, vầu mÊy chôc lo¹i kh¸c nhau, như­ng cïng mét mÇm non mäc th¼ng. VÝ dô: TiÕng ViÖt cña chóng ta ph¶n ¸nh sù trưởng thành và hình thành cña x· héi ViÖt Nam vµ cña d©n téc ViÖt Nam, cña tËp thÓ nhá lµ làng xóm, họ hàng, gia đình vµ cña tËp thÓ lín lµ d©n téc, quèc gia. * Xét về ý nghĩa:-Tre, nứa, trúc, mai, vầu->LiÖt kª kh«ng t¨ng tiÕn-Hình thành và trưởng thành-Gia đình->họ hàng-> làng xóm->LiÖt kª t¨ng tiÕn-> Không dễ dàng đổi các liệt kê, bởi các hiện tượng liệt kê được sắp xếp theo mức độ tăng tiến. Mai, vầu , trúc, tre, nứa mÊy chôc lo¹i kh¸c nhau, nh­ưng cïng mét mÇm non mäc th¼ng. => Dễ dàng thay đổi thứ tự các bộ phận liệt kê. C¸c kiÓu liÖt kª XÐt theo cÊu t¹o XÐt theo ý nghÜaKiÓu liÖt kª theo tõng cÆpKiÓu liÖt kª kh«ng theo tõng cÆpKiÓu liÖt kª t¨ng tiÕnKiÓu liÖt kª kh«ng t¨ng tiÕn Phân loại:Bài 1: Trong bài Tinh thần yêu nước của nhân dân ta, để chứng minh luận điểm “Yêu nước là một truyền thống quý báu của ta”, Chủ tịch Hồ Chí Minh nhiều lần đã sử dụng phép liệt kê. Em hãy chỉ ra những phép liệt kê ấy? Nhóm 1,2Nhóm 3,4 Đoạn 1,2 của văn bản Đoạn 3 của văn bảnIII. Luyện tập 1. Tìm phép liệt kê trong bài Tinh thần yêu nước của nhân dân ta: Liệt kê không theo cặpKh¼ng ®Þnh søc m¹nh cña lßng yªu n­ước.III. LuyÖn tËp:N1,2: nã kÕt thµnh mét lµn sãng v« cïng m¹nh mÏ, to lín, nã lướt qua mäi sù nguy hiÓm, khã kh¨n, nã nhÊn ch×m tÊt c¶ lò b¸n n­ước vµ c­ướp nước. Liệt kê tăng tiến theo thời gian Lßng tù hµo vÒ những trang lịch sử vẻ vang qua tấm gương các vị anh hùng dân tộc.III. LuyÖn tËp:N1,2: Bµ Trư­ng, Bµ TriÖu, TrÇn H­ng §¹o, Lª Lîi, Quang Trung...N3,4: Từ các cụ già tóc bạc quyên ruộng đất cho chính phủ. Liệt kê theo từng cặp Sự đồng tâm nhất trí của mọi tầng lớp nhân dân đứng lên đánh giặc.	a) Và đó cũng là lần đầu tiên trong đời mình, hai con mắt của ông Va-ren được thấy hiển hiện cái huyền diệu của một thành phố Đông Dương, dưới lòng đường, trên vỉa hè, trong cửa tiệm. Những cu li xe kéo xe tay phóng cật lực, đôi bàn chân trần giẫm lạch bạch trên mặt đường nóng bỏng; những quả dưa hấu bổ phanh đỏ lòm lòm; những xâu lạp xường lủng lẳng dưới mái hiên các hiệu cơm; cái rốn một chú khách trưng ra giữa trời; một viên quan uể oải bước qua, tay phe phẩy cái quạt, ngực đeo tấm Bắc Đẩu bội tinh hình chữ thập. Thật là lộn xộn! Thật là nhốn nháo! 	(Nguyễn Ái Quốc) => Liệt kê không theo từng cặp2. Tìm phép liệt kê trong đoạn trích sau đây?	 b, Đoạn thơ:	Tỉnh lại em ơi, qua rồi cơn ác mộng 	Em đã sống lại rồi, em đã sống! 	Điện giật, dùi đâm, dao cắt, lửa nung 	 	Không giết được em, người con gái anh hùng! (Tố Hữu) 	 (nối tiếp hành động tra tấn của giặc) thể hiện sự tàn bạo, dã man của quân thù và khẳng định sự kiên cường của người con gái Việt Nam.Bài 2. Xác định, phân loại phép liệt kê. Nêu tác dụng. => Liệt kê tăng tiếnKể các hoạt động trên sân trường giờ ra chơi3. Hãy đặt câu có sử dụng phép liệt kê để:Sân trường đang yên tĩnh, vắng lặng bỗng ồn ào, nhộn nhịp hẳn lên vì các trò chơi: đá bóng, nhảy dây, cầu lông, bịt mắt bắt dê, 1. Liệt kê là gì?A. Là việc kể ra hàng loạt sự vật, hiện tượng.B. Là việc sắp xếp từ, cụm từ nhằm diễn tả sự phong phú của đời sống tư tưởng, tình cảm.C. Là sắp xếp nối tiếp hàng loạt từ hay cụm từ cùng loại để diễn tả được đầy đủ hơn, sâu sắc hơn những khía cạnh khác nhau của thực tế hay của tư tưởng, tình cảm. D. Là sự xen kẽ các từ hay cụm từ nhằm thể hiện ý đồ của người viết.C. Là sắp xếp nối tiếp hàng loạt từ hay cụm từ cùng loại để diễn tả được đầy đủ hơn, sâu sắc hơn những khía cạnh khác nhau của thực tế hay của tư tưởng, tình cảm. Bài tập trắc nghiệm2. Phép liệt kê có tác dụng gì?A. Diễn tả sự phức tạp, rắc rối của sự vật, hiện tượng.B. Diễn tả sự giống nhau của các sự vật, hiện tượng.C. Diễn tả sự tương phản của các sự vật, hiện tượng.D. Diễn tả đầy đủ hơn, sâu sắc hơn những khía cạnh khác nhau của sự vật, hiện tượng.D. Diễn tả đầy đủ hơn, sâu sắc hơn những khía cạnh khác nhau của sự vật, hiện tượng.3. Trong câu văn sau tác giả đã sử dụng phép liệt kê nào? “Thể điệu ca Huế có sôi nổi, tươi vui, có buồn cảm, bâng khuâng, có tiếc thương, ai oán...”A. Liệt kê không tăng tiếnB. Liệt kê không theo từng cặpC. Liệt kê tăng tiếnD. Liệt kê theo từng cặpC. Liệt kê tăng tiến4. Câu văn : “ Cô gái Huế nội tâm thật phong phú và âm thầm, kín đáo, sâu thẳm.” có phải được diễn đạt bằng phép liệt kê? A. Đúng B. SaiSơ đồ bài họcHướng dẫn tự học :- Đối với bài vừa học: + Học nội dung phần ghi nhớ..- Đối với bài học ở tiết tiếp theo. + Chuẩn bị bài “Dấu chấm lửng và dấu chấm phẩy”. + Chú ý: * Cách sử dụng dấu chấm lửng và dấu chấm phẩy. * Trả lời câu hỏi SGK/121.GIỜ HỌC ĐẾN ĐÂY LÀ KẾT THÚCCẢM ƠN QUÝ THẦY CÔ CÙNG TẤT CẢ CÁC EM!