Bài giảng Ngữ Văn Lớp 7 - Tiết 108: Liệt kê

Chào mừng quý thầy cô đến với tiết học Ngữ vănLớp 7a2Em hãy kể tên một số phép tu từ đã được học.Kiểm tra bài cũMột số phép tu từ đã được học: - So sánhNhân hóaẨn dụHoán dụ .Tiết 108 Phần Tiếng Việt LIỆT KÊ Thế nào là phép liệt kê? * Xét ví dụ: a. Tre, nứa, trúc, mai, vầu mấy chục loại khác nhau, nhưng cùng một mầm non măng mọc thẳng. (Thép Mới). : Ghi chépHỏi và trả lời b. Tiếng Việt của chúng ta phản ánh sự hình thành và trưởng thành của xã hội Việt Nam và của dân tộc Việt Nam, của tập thể nhỏ là gia đình, họ hàng, làng xóm và của tập thể lớn là dân tộc, quốc gia. (Phạm Văn Đồng) Tiết 108 Phần Tiếng Việt LIỆT KÊ Thế nào là phép liệt kê? * Xét ví dụ: a. Tre, nứa, trúc, mai, vầu mấy chục loại khác nhau, nhưng cùng một mầm non măng mọc thẳng. (Thép Mới). : Ghi chépHỏi và trả lời a. Tre, nứa, trúc, mai, vầuCấu tạo và ý nghĩa của các từ in đậm dưới đây có gì giống nhau? - Cấu tạo: đều là danh từ riêng ( cùng từ loại) - Ý nghĩa: đều là tên họ tre b. Tiếng Việt của chúng ta phản ánh sự hình thành và trưởng thành của xã hội Việt Nam và của dân tộc Việt Nam, của tập thể nhỏ là gia đình, họ hàng, làng xóm và của tập thể lớn là dân tộc, quốc gia. (Phạm Văn Đồng) Cấu tạo và ý nghĩa của các từ in đậm dưới đây có gì giống nhau?b. Tiếng Việt của chúng ta phản ánh sự hình thành và trưởng thành của xã hội Việt Nam và của dân tộc Việt Nam, của tập thể nhỏ là gia đình, họ hàng, làng xóm và của tập thể lớn là dân tộc, quốc gia. (Phạm Văn Đồng) b. - hình thành và trưởng thành + Cấu tạo: đều là cụm động từ ( cùng từ loại)- gia đình, họ hàng, làng xóm + Ý nghĩa: đều nói về quá trình sinh trưởng và phát triển. + Cấu tạo: đều là cụm danh từ ( cùng từ loại) + Ý nghĩa: đều nói về những người có mối quan hệ ruột thịt, gần gũi nhau.cùng loạiLiệt kê là cách sắp xếp hàng loạt các từcác cụm từa. Tre, nứa, trúc, mai, vầu mấy chục loại khác nhau, nhưng cùng một mầm non măng mọc thẳng. (Thép Mới). b. Tiếng Việt của chúng ta phản ánh sự hình thành và trưởng thành của xã hội Việt Nam và của dân tộc Việt Nam, của tập thể nhỏ là gia đình, họ hàng, làng xóm và của tập thể lớn là dân tộc, quốc gia. (Phạm Văn Đồng) Nêu tác dụng của các từ in đậm trong 2 ví dụTác dụng: làm nổi bật đặc điểm đáng quý của cây treTác dụng: nêu cụ thể vai, sâu sắc trò của tiếng Việt đối với sự phát triển dân tộc.Tác dụng: diễn tả được đầy đủ hơn, sâu sắc hơn những khía cạnh khác nhau của thực tế hay của tư tưởng, tình cảm.Thế nào là phép liệt kê? * Xét ví dụ: Tiết 108 Phần Tiếng Việt LIỆT KÊ Thế nào là phép liệt kê? * Xét ví dụ: : Ghi chépHỏi và trả lời * Ghi nhớ 1 (SGK, TR.105) Liệt kê là sắp xếp nối tiếp hàng loạt từ hay cụm từ cùng loại để diễn tả được đầy đủ hơn, sâu sắc hơn những khía cạnh khác nhau của thực tế hay của tư tưởng, tình cảm.* Lưu ý : - Trong phép liệt kê người ta thường dùng thêm một số trợ từ (nào, thì) để nhấn mạnh.Ví dụ: Mẹ tôi đi chợ mua nào rau, nào đậu, nào cá, nào thịt..... - Giữa các bộ phận liệt kê thường dùng dấu phẩy hoặc dấu chấm phẩy, cũng có khi là kết thúc bằng dấu chấm lửng (...). - Phép liệt kê có thể đứng sau từ “ như” và dấu hai chấm(:) Ví dụ: ...Ngoài ra còn có các điệu lí như : lí con sáo, lí hoài xuân, lí hoài nam Bài tập 3:1.Kể các hoạt động trên sân trường2.Kể tên các loại quảHoạt động nhóm: 2 phútĐÁP ÁNVí dụ 1: a) Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần, lực lượng, tính mạng, của cải để giữ vững quyền tự do, độc lập.	(Hồ Chí Minh)	b) Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần và lực lượng, tính mạng và của cải để giữ vững quyền tự do, độc lập ấy. 	(Hồ Chí Minh)II. Các kiểu liệt kêb. Tiếng Việt của chúng ta phản ánh sự hình thành và trưởng thành của xã hội Việt Nam và của dân tộc Việt Nam, của tập thể nhỏ là gia đình, họ hàng, làng xóm và của tập thể lớn là dân tộc, quốc gia. (Phạm Văn Đồng)Ví dụ 2:a. Tre, nứa, trúc, mai, vầu mấy chục loại khác nhau, nhưng cùng một mầm non măng mọc thẳng. (Thép Mới). Ví dụ 2:a. Tre, nứa, trúc, mai, vầu mấy chục loại khác nhau, nhưng cùng một mầm non măng mọc thẳng. (Thép Mới)Mai, vầu, nứa, trúc, tre mấy chục loại khác nhau, nhưng cùng một mầm non măng mọc thẳng.LiÖt kª kh«ng t¨ng tiÕnCã thÓ®¶o ®­îc Ngang bằng nhau về ý nghĩa, đều chỉ các loại cây thuộc họ tre nứa.b. Tiếng Việt của chúng ta phản ánh sự hình thành và trưởng thành của xã hội Việt Nam và của dân tộc Việt Nam, của tập thể nhỏ là gia đình, họ hàng, làng xóm và của tập thể lớn là dân tộc, quốc gia. (Phạm Văn Đồng)Tiếng Việt của chúng ta phản ánh sự trưởng thành và hình thành của xã hội Việt Nam và của dân tộc Việt Nam, của tập thể nhỏ là làng xóm, họ hàng, gia đình và của tập thể lớn là dân tộc, quốc gia. (Phạm Văn Đồng)LiÖt kªt¨ng tiÕnKh«ng thÓ®¶o ®­îcVì các yếu tố liệt kê được sắp xếp theo mức độ tăng tiến về nghĩa CÁC KIỂU LIỆT KÊ Xét theo cấu tạo Xét theo ý nghĩaKiểu liệt kê theo từng cặpKiểu liệt kê không theo từng cặpKiểu liệt kê tăng tiếnKiểu liệt kê không tăng tiến GHI NHỚ 2 (sgk. Tr/ 105) - Xét theo cấu tạo, có thể phân biệt kiểu liệt kê theo từng cặp với kiểu liệt kê không theo từng cặp. - Xét theo ý nghĩa, có thể phân biệt kiểu liệt kê tăng tiến với liệt kê không tăng tiến. Chỉ ra và gọi tên các kiểu liệt kê trong mỗi dòng dưới đây? 1. Nhân dân đã cho ta ý chí và nghị lực, niềm tin và sức mạnh, tình yêu và trí tuệ.2. Hắn đọc, ngẫm nghĩ, tìm tòi, nhận xét và suy tưởng không biết chán. ( Nam Cao)3. . “ Nhạc công dùng các ngón đàn trau chuốt như ngón nhấn, mổ , vỗ , vả, ngón bấm, day, chớp , búng, ngón phi, ngón rãi.” LK Theo từng cặpLK Tăng tiếnLK không tăng tiến Cưới nàng anh toan dẫn voi Anh sợ quốc cấm nên voi không bàn Dẫn trâu sợ họ máu hàn Dẫn bò sợ họ nhà nàng co gân Miễn là có thú bốn chân Dẫn con chuột béo mời dân mời làng.=> Phép liệt kê sắp xếp các thành tố theo trình tự giảm dần.Chỉ ra phép liệt kê trong ví dụ sau:Bµi tËp 1: Em hãy tìm phép liệt kê trong các đoạn văn 1, 2, 3 trong văn bản “ Tinh thần yêu nước của nhân dân ta” (Hồ Chí Minh)III. Luyện tập- ... Từ xưa đến nay, mỗi khi Tổ quốc bị xâm lăng thì tinh thần ấy lại sôi nổi nó kết thành một làn sóng vô cùng mạnh mẽ, to lớn, nó lướt qua mọi sự nguy hiểm khó khăn, nó nhấn chìm tất cả lũ bán nước và lũ cướp nước.=> Liệt kê tăng tiến khẳng định, đề cao sức mạnh của tinh thần yêu nước Đáp án- “Chúng ta có quyền tự hào vì những trang lịch sử vẻ vang thời đại Bà Trưng, Bà Triệu, Trần Hưng Đạo, Lê Lợi, Quang Trung, ”- “Đồng bào ta ngày nay cũng rất xứng đáng với tổ tiên ta ngày trước. Từ các cụ già tóc bạc đến các cháu nhi đồng trẻ thơ yêu nước”.=> Kiểu liệt kê tăng tiến sắp xếp theo trình tự thời gian: Lòng tự hào về những trang sử vẻ vang qua những tấm gương anh hùng dân tộc.=> Liệt kê theo cặp theo quan hệ bổ sung về nghĩa: Sự đồng tâm nhất trí của mọi tầng lớp nhân dân Việt Nam đứng lên đánh Pháp.	 Tìm phép liệt kê trong đoạn trích sau đây?	a) Và đó cũng là lần đầu tiên trong đời mình, hai con mắt của ông Va-ren được thấy hiển hiện cái huyền diệu của một thành phố Đông Dương, dưới lòng đường, trên vỉa hè, trong cửa tiệm. Những cu li xe kéo xe tay phóng cật lực, đôi bàn chân trần giẫm lạch bạch trên mặt đường nóng bỏng; những quả dưa hấu bổ phanh đỏ lòm lòm; những xâu lạp xường lủng lẳng dưới mái hiên các hiệu cơm; cái rốn một chú khách trưng ra giữa trời; một viên quan uể oải bước qua, tay phe phẩy cái quạt, ngực đeo tấm Bắc Đẩu bội tinh hình chữ thập. Thật là lộn xộn! Thật là nhốn nháo! ( Nguyễn Ái Quốc)Bài tập 2	 Tìm phép liệt kê trong đoạn trích sau đây?	a) Và đó cũng là lần đầu tiên trong đời mình, hai con mắt của ông Va-ren được thấy hiển hiện cái huyền diệu của một thành phố Đông Dương, dưới lòng đường, trên vỉa hè, trong cửa tiệm. Những cu li xe kéo xe tay phóng cật lực, đôi bàn chân trần giẫm lạch bạch trên mặt đường nóng bỏng; những quả dưa hấu bổ phanh đỏ lòm lòm; những xâu lạp xường lủng lẳng dưới mái hiên các hiệu cơm; cái rốn một chú khách trưng ra giữa trời; một viên quan uể oải bước qua, tay phe phẩy cái quạt, ngực đeo tấm Bắc Đẩu bội tinh hình chữ thập. Thật là lộn xộn! Thật là nhốn nháo! ( Nguyễn Ái Quốc)Bài tập 2“dưới lòng đường, trên vỉa hè, trong cửa tiệm”-> liệt kê tăng tiến theo hướng từ ngoài vào trong “Những cu li xe kéo xe tay phóng cật lực, đôi bàn chân trần giẫm lạch bạch trên mặt đường nóng bỏng; những quả dưa hấu bổ phanh đỏ lòm lòm; những xâu lạp xường lủng lẳng dưới mái hiên các hiệu cơm; cái rốn một chú khách trưng ra giữa trời; một viên quan uể oải bước qua, tay phe phẩy cái quạt, ngực đeo tấm Bắc Đẩu bội tinh hình chữ thập”.-> Liệt kê không theo cặp, không tăng tiến: diễn tả cảnh người và vật xen lẫn, lộn xộn, nhốn nháo của cái gọi là huyền diệu của một thành phố Đông dương.	 b) 	Tỉnh lại em ơi, qua rồi cơn ác mộng 	Em đã sống lại rồi, em đã sống! 	Điện giật, dùi đâm, dao cắt, lửa nung 	 	Không giết được em, người con gái anh hùng! (Tố Hữu) Bài tập 2T×m phÐp liÖt kª trong ®o¹n th¬ sau:	 => Liệt kê tăng tiến: (nối tiếp hành động tra tấn của giặc thể hiện sự tàn bạo của quân thù, sự kiên cường của chị Lý)Bài tập 3:b.Trình bày nội dung truyện ngắn: “Những trò lố hay là Va-ren và Phan Bội Châu”c.Nêu cảm xúc của em về hình tượng nhà cách mạng Phan Bội ChâuĐÁP ÁNb. Truyện ngắn “Những trò lố hay Va-ren và Phan Bội Châu đã nói lên bản chất giả dối, bịp bợm, hài hước, lố lăng, kệch cỡm của tên toàn quyền Đông Dương Va-ren. c. Phan Bội Châu là bậc trí sĩ yêu nước, kiên trung, bất khuất, sống có lí tưởng, hoài bão, cả cuộc đời hi sinh vì sự nghiệp cứu nước, cứu dân.Sơ đồ bài họcHướng dẫn tự học :1/ Bài học :Học bài và hoàn thành các bài tập.Tìm trong các văn bản đã học một đoạn văn và một đoạn thơ có sử dụng phép liệt kê và phân tích giá trị của phép tu từ trong việc tạo nên giá trị nghệ thuật của đoạn văn, đoạn thơ.2/ Bài mới : Tìm hiểu chung về văn bản hành chínhĐọc kĩ 3 văn bản trang 107, 108 và 109.Mỗi văn bản viết ra nhằm mục đích gì ?Ba văn bản ấy có gì giống nhau và khác nhau ?Xin chân thành cảm ơn quý thầy, cô và các em.