Bài giảng Ngữ Văn Lớp 7 - Tiết 59, Bài 14: Một thứ quà của lúa non: Cốm

Trò chơi: Món ngon Hà Nội 
Luật chơi 
GV đưa ra các hình ảnh liên quan đến món ăn ngon tại Hà Nội 
Trong vòng 30s, ai đoán đúng và nhanh nhất món ngon đó sẽ được cộng 1 điểm và được 1 phần quà nhỏ 
Bánh cuốn Thanh Trì 
Xôi 
Phở 
Bún ốc 
Bún riêu cua 
Bún chả 
Miến lươn 
MỘT THỨ QUÀ CỦA LÚA NON: CỐM 
Tiết 59 
( Thạch Lam ) 
Tìm Bài Bài 
A . 
I – Tác giả - Tác phẩm 
1. Tác giả 
- Ông có sở trường về truyện ngắn và thành công trong tuỳ bút 
- Thạch Lam ( 1910 - 1942) sinh tại Hà Nội, tên thật là Nguyễn Tường Lân 
- Văn của Thạch Lam nhẹ nhàng tinh tế, giàu chất thơ, nhân ái. 
I – Tác giả - Tác phẩm 
1. Tác giả 
2. Tác phẩm 
- Xuất xứ: "Một thứ quà của lúa non : Cốm" in trong tập tuỳ bút “Hà Nội Băm sáu phố phường” (1943) 
- Thể loại : 
Tùy bút 
 - PTBĐ: 
 Miêu tả kết hợp biểu cảm, bình luận trên nền biểu cảm. 
Dựa vào mạch cảm xúc của tác giả, em hãy chia đoạn cho văn bản và nêu nội dung từng đoạn? 
2. Tác phẩm: 
- Bố cục: 
3 phần 
+ Từ đầu đến.... “thuyền rồng”: Nguồn gốc , sự hình thành cuả cốm . 
+ Tiếp đến.... “nhũn nhặn”: Cảm nghĩ về giá trị cốm . 
+ Phần còn lạ i: Bàn về sự thưởng thức cốm. 
ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN 
II. 
TIẾT 59 VĂN BẢN : MỘT THỨ QUÀ CỦA LÚA NON: CỐM Thạch Lam 
I. ĐỌC VÀ TÌM HIỂU CHUNG 
II. ĐỌC –HIỂU VĂN BẢN: 
1. Nguồn gốc, sự hình thành của cốm: 
Cảm xúc đầu tiên của tác giả được gợi lên từ những hình ảnh, chi tiết nào? 
“Cơn gió mùa hạ lướt qua vừng sen trên hồ, nhuần thấm cái hương thơm của lá, như báo trước mùa về của một thức quà thanh nhã và tinh khiết. Các bạn có ngửi thấy, khi đi qua những cánh đồng xanh, mà hạt thóc nếp đầu tiên làm trĩu thân lúa còn tươi, ngửi thấy cái mùi thơm mát của b ô ng lúa non không? Trong cái vỏ xanh kia, có một giọt sữa trắng thơm, phảng phất hương vị ngàn hoa cỏ. Dưới ánh nắng, giọt sữa dần dần đông lại, bông lúa càng càng cong xuống, nặng vì cái chất quý trong sạch của Trời" 
TIẾT 59 VĂN BẢN : MỘT THỨ QUÀ CỦA LÚA NON: CỐM Thạch Lam 
I. ĐỌC VÀ TÌM HIỂU CHUNG 
II. ĐỌC –HIỂU VĂN BẢN: 
1. Nguồn gốc, sự hình thành của cốm: 
- Hương thơm của vầng lá sen trên hồ trong làn gió mùa hạ . 
- Mùi thơm của bông lúa non . 
 - Cách miêu tả : từ khái quát đến cụ thể : Từ cánh đồng lúa bát ngát xanh. Hương vị thơm mát của bông lúa, hạt lúa ... 
- Từ ngữ : chọn lọc, tinh tế 
- Cách dẫn nhập : tự nhiên, gợi cảm 
 “Cơn gió mùa hạ lướt qua vừng sen trên hồ, nhuần thấm cái hương thơm của lá, như báo trước mùa về của một thức quà thanh nhã và tinh khiết. Các bạn có ngửi thấy, khi đi qua những cánh đồng xanh, mà hạt thóc nếp đầu tiên làm trĩu thân lúa còn tươi, ngửi thấy cái mùi thơm mát của bông lúa non không ? Trong cái vỏ xanh kia, có một giọt sữa trắng thơm, phảng phất hương vị ngàn hoa cỏ. Dưới ánh nắng, giọt sữa dần dần đông lại, bông lúa càng ngày càng cong xuống, nặng vì cái chất quý trong sạch của Trời” 
TIẾT 59 VĂN BẢN : MỘT THỨ QUÀ CỦA LÚA NON: CỐM Thạch Lam 
II. ĐỌC –HIỂU VĂN BẢN: 
1. Nguồn gốc, sự hình thành của cốm: 
* Nguồn gốc: C ốm được làm ra từ hương vị thanh k h iết của đ ồ ng quê . 
Câu 1: Cốm có nguồn gốc từ đâu? 
Từ lúa nếp non 
Từ cây mạ non 
Từ lúa nếp chín 
Từ lúa tẻ non 
Câu 2: Để cảm nhận về cốm, tác giả sử dụng những từ loại nào? 
Đại từ, tính từ 
Động từ, tính từ 
Danh từ, động từ 
Danh từ, tính từ 
TIẾT 59 VĂN BẢN : MỘT THỨ QUÀ CỦA LÚA NON: CỐM Thạch Lam 
II. ĐỌC –HIỂU VĂN BẢN: 
1. Nguồn gốc, sự hình thành của cốm: 
 “ Đợi đến lúc vừa nhất, mà chỉ riêng những người chuyên môn mới định được, người ta gặt mang về. Rồi đến một loạt cách chế biến, những cách thức làm truyền tự đời này sang đời khác, một sự bí mật trân trọng và khe khắt giữ gìn. ” 
Đọc đoạn văn sau và cho biết: Cách chế biến cốm có đơn giản không? 
TIẾT 59 VĂN BẢN : MỘT THỨ QUÀ CỦA LÚA NON: CỐM Thạch Lam 
II. ĐỌC –HIỂU VĂN BẢN: 
1. Nguồn gốc, sự hình thành của cốm: 
* Nguồn gốc: C ốm được làm ra từ hương vị thanh k h iết của đ ồ ng quê . 
* Sự hình thành của cốm: 
- Người có chuyên môn. 
- Truyền từ đời này qua đời khác. 
- Bí mật, trân trọng, khắt khe, giữ gìn. 
Cách chế biến công phu, nhiều công đoạn và đòi hỏi sự khéo léo. 
CÁC SẢN PHẨM LÀM TỪ CỐM: 
TIẾT 59 VĂN BẢN : MỘT THỨ QUÀ CỦA LÚA NON: CỐM Thạch Lam 
II. ĐỌC –HIỂU VĂN BẢN: 
1. Nguồn gốc, sự hình thành của cốm: 
Đọc đoạn văn sau và cho biết: Hình ảnh cô hàng cốm được miêu tả thông qua những chi tiết nào? 
“Cái cô gái Vòng làm ra thứ cốm dẻo và thơm ấy.... Các người của Hà Nội 36 phố phường vẫn thường ngóng trông cô hàng cốm xinh xinh, áo quần gọn ghẽ,với cái dấu hiệu đặc biệt là cái đòn gánh hai đầu cong vút lên như chiếc thuyền rồng ” 
“ C ác cô gái Vòng làm ra thứ cốm dẻo và thơm ấy C ác người của Hà Nội 36 phố phường vẫn thường ngóng trông cô hàng cốm xinh xinh, áo quần gọn ghẽ , với cái dấu hiệu đặc biệt là cái đòn gánh hai đầu cong vút lên như chiếc thuyền rồng ... ” 
TIẾT 59 VĂN BẢN : MỘT THỨ QUÀ CỦA LÚA NON: CỐM Thạch Lam 
II. ĐỌC –HIỂU VĂN BẢN: 
1. Nguồn gốc, sự hình thành của cốm: 
- Cô hàng cốm: xinh xinh 
	 gọn ghẽ 
	 đòn gánh 
→ duyên dáng, lịch thiệp 
→ Cốm gắn liền với vẻ đẹp duyên dáng, lịch thiệp của con người . 
→ Yêu quí trân trọng cội nguồn trong sạch, đẹp đẽ, giàu sắc thái dân tộc của cốm. 
 Cốm gắn liền với vẻ đẹp con người và con người làm lên vẻ đẹp cho cốm. 
 Yêu quý trân trọng, cội nguồn trong sạch đẹp đẽ của cốm . 
→ Cốm được làm ra từ hương vị thanh khiết của đồng quê, sự khéo léo của con người . 
TIẾT 59 VĂN BẢN : MỘT THỨ QUÀ CỦA LÚA NON: CỐM Thạch Lam 
II. ĐỌC –HIỂU VĂN BẢN: 
1. Nguồn gốc, sự hình thành của cốm: 
2. Cảm nghĩ về giá trị của cốm: 
 Cốm được làm ra từ hương vị thanh khiết của đồng quê, sự khéo léo của con người . 
2. Cảm nghĩ về giá trị của cốm: 
Lời bình luận 1: “Cốm là thức quà riêng biệt của đất nước là thức dâng của những cánh đồng lúa bát ngát xanh, mang trong hương vị tất cả cái mộc mạc, giản dị và thanh khiết của đồng quê nội cỏ An Nam.” gợi cho em cách hiểu mới mẻ nào về cốm? 
TIẾT 59 VĂN BẢN : MỘT THỨ QUÀ CỦA LÚA NON: CỐM Thạch Lam 
II. ĐỌC –HIỂU VĂN BẢN: 
1. Nguồn gốc, sự hình thành của cốm: 
2. Cảm nghĩ về giá trị của cốm: 
Lời bình luận 1: “Cốm là thức quà riêng biệt của đất nước là thức dâng của những cánh đồng lúa bát ngát xanh, mang trong hương vị tất cả cái mộc mạc, giản dị và thanh khiết của đồng quê nội cỏ An Nam.” gợi cho em cách hiểu mới mẻ nào về cốm? 
- Cốm là quà tặng của đồng quê. 
- Cốm là đặc sản của dân tộc vì nó kết tinh hương vị thanh khiết của đồng quê. 
- Cốm là quà quê, thức quà thiêng liêng. 
→ Cốm là thức quà thiêng liêng , kết tinh hương vị thanh khiết của đồng quê . 
TIẾT 59 VĂN BẢN : MỘT THỨ QUÀ CỦA LÚA NON: CỐM Thạch Lam 
II. ĐỌC –HIỂU VĂN BẢN: 
1. Nguồn gốc, sự hình thành của cốm: 
2. Cảm nghĩ về giá trị của cốm: 
 Theo dõi lời bình luận 2 ! 
‘‘ không còn gì hợp hơn với sự vương vít của tơ hồng , thức quà trong sạch , trung thành như các việc lễ nghi. Hồng cốm tốt đôi Và không bao giờ có hai màu lại hoà hợp hơn được nữa: màu xanh tươi của cốm như ngọc thạch quý , màu đỏ thắm của hồng như ngọc lựu già . Một thứ thanh đạm , một thứ ngọt sắc , hai vị nâng đỡ nhau để hạnh phúc được lâu bền 
? Tác giả bình luận về vấn đề gì ? 
 - Cốm là thức quà thiêng liêng , kết tinh hương vị thanh khiết của đồng quê . 
 “ Thật đáng tiếc khi chúng ta thấy những tục lệ tốt đẹp ấy mất dần, và những thức quý của đất mình thay dần bằng những thức bóng bẩy hào nháng và thô kệch bắt chước nước ngoài: những kẻ mới giàu vô học có biết đâu thưởng thức được những vẻ cao quý kín đáo và nhũn nhặn? ” 
Lời bình luận thứ nhất gợi cho em cách hiểu mới mẻ nào về cốm? 
Cốm là đặc sản dân tộc 
Cốm là quà tặng của đồng quê 
A và B đúng 
A và B sai 
Tác giả ca ngợi cốm như một thứ quà như thế nào? 
"Cốm là thức quà riêng biệt của đất nước, là thức dâng của những cánh đồng lúa bát ngát xanh, mang trong hương vị tất cả cái mộc mạc, giản dị và thanh khiết của đồng quê nội cỏ An Nam”. 
‘‘Hồng cốm tốt đôi... Và không bao giờ có hai màu lại hoà hợp hơn được nữa: màu xanh tươi của cốm như ngọc thạch quý, màu đỏ thắm của hồng như ngọc lựu già. Một thứ thanh đạm , một thứ ngọt sắc , hai vị nâng đỡ nhau để hạnh phúc được lâu bền’’ . 
TIẾT 59 VĂN BẢN : MỘT THỨ QUÀ CỦA LÚA NON: CỐM Thạch Lam 
II. ĐỌC –HIỂU VĂN BẢN: 
1. Nguồn gốc, sự hình thành của cốm: 
2. Cảm nghĩ về giá trị của cốm: 
 - Cốm là thức quà thiêng liêng , kết tinh hương vị thanh khiết của đồng quê . 
- Dùng cốm làm quà sêu tết. 
+ Hoà hợp màu sắc : xanh tươi - đỏ thắm 
+ Hoà hợp hương vị : thanh đạm ngọt sắc , nâng đỡ nhau - hương vị lâu bền - hạnh phúc bền lâu - Sự hoà hợp của triết lý âm dương. 
- > Cốm góp phần cho nhân duyên của con người tốt đẹp hơn . 
- Cốm làm quà sêu tết, góp phần trong hạnh phúc lứa đôi của con người . 
->2 giá trị: vật chất - văn hoá tinh thần (nét đẹp của văn hoá dân tộc) 
 Trân trọng và giữ gìn Cốm như một vẻ đẹp văn hoá dân tộc 
TIẾT 59 VĂN BẢN : MỘT THỨ QUÀ CỦA LÚA NON: CỐM Thạch Lam 
II. ĐỌC –HIỂU VĂN BẢN: 
3. Bàn về sự thưởng thức cốm: 
Hỡi các bà mua hàng ! Chớ có thọc tay hay mân mê thức quà thần tiên ấy, hãy nhẹ nhàng mà nâng đỡ, chút chiu mà vuốt ve. Phải nên kính trọng cái lộc của trời, cái khéo léo của người , và sự cố sức tiềm tàng và nhẫn nại của thần Lúa. Sự thưởng thức của các bà sẽ được trang nhã và đẹp đẽ hơn,và cái vui cũng sẽ tươi sáng hơn nhiều lắm. 
 Cốm không phải là thức quà của 
 người ăn vội ; ăn cốm phải ăn 
 từng chút ít, thong thả và ngẫm nghĩ. 
Lúc bấy giờ ta mới thấy thu lại cả trong hương vị ấy,cái mùi thơm phức của lúa mới,của hoa cỏ dại ven bờ cái tươi mát của lá non cái dịu dàng thanh đạm của loài thảo mộc. 
- Cốm được gói trong lá sen. 
 Thưởng thức cốm là cả một nghệ thuật ẩm thực mang 
đậm nét văn hóa của người Hà Nội 
CÁCH THƯỞNG THỨC 
“Hỡi các bà mua hàng! Chớ có thọc tay mân mê thức quà thần tiên ấy, hãy nhẹ nhàng mà nâng đỡ, chút chiu mà vuốt ve Phải nên kính trọng cái lộc của trời, cái khéo léo của người và sự tiềm tàng nhẫn nại của thần lúa. Sự thưởng thức của các bà sẽ được trang nhã và đẹp đẽ hơn và cái vui cũng sẽ tươi sáng hơn nhiều lắm.” 
Nhà văn đã đề nghị chúng ta thưởng thức cốm như thế nào? 
Tại sao tác giả lại có câu “ Hỡi các bà mua hàng” Tác dụng của câu này dùng để làm gì? 
Em có nhận xét gì về các từ hãy chớ nên phải được sử dụng trong đoạn văn 
- Lời đề nghị mua cốm thẳng thắn, chí lý, chí tình: Hãy, chớ, phải, nên (từ mệnh lệnh, cầu khiến). 
- Người mua cốm: phải nhẹ nhàng, nâng đỡ chút chiu. 
-> Cốm là lộc của trời, cái khéo léo của người và sự cố sức tiềm tàng và nhẫn nại của thân lúa. 
Tác giả thuyết phục người mua cốm n hư thế nào ? 
TIẾT 59 VĂN BẢN : MỘT THỨ QUÀ CỦA LÚA NON: CỐM Thạch Lam 
II. ĐỌC –HIỂU VĂN BẢN: 
3. Bàn về sự thưởng thức cốm: 
*Thưởng thức: 
+ Ăn cốm: từng chút ít ,thong thả và ngẫm nghĩ. 
+ Mua cốm: nhẹ nhàng, nâng niu. 
 Cảm nhận, giữ gìn, nâng niu trân trọng phong tục tập quán tốt đẹp vì đó là nét văn hoá ẩm thực của người Việt. 
* Thưởng thức cốm bằng các giác quan: 
 + Khứu giác: Mùi thơm của lúa. 
 + Vị giác: Chất ngọt của cốm. 
 + Thị giác: Màu xanh. 
 + Xúc giác: Tươi mát của lá. 
 + Sự suy tưởng: Cái dịu dàng, thanh đạm. 
- Cốm là lộc của Trời, là sự khéo léo của con người, là sự tiềm tàng nhẫn nại của thần Lúa.Cốm là sản phẩm kết tinh từ nhiều giá trị thiên nhiên,trời đất,con người.Lời đề nghị của tác giả với những người mua và thưởng thức cốm,thanh nhã,có văn hoá 
MỘT SỐ MÓN ĂN ĐƯỢC LÀM TỪ “CỐM” 
Cốm dẹp miền Tây 
Cốm Làng Vòng 
Hà Nội 
TỔNG KẾT 
III. 
TIẾT 59 VĂN BẢN : MỘT THỨ QUÀ CỦA LÚA NON: CỐM Thạch Lam 
II. ĐỌC –HIỂU VĂN BẢN: 
3. Bàn về sự thưởng thức cốm: 
- Cách ăn: Phải ăn từng chút một, thong thả và ngẫm nghĩ. 
- Phải có thái độ trân trọng, nâng niu và gìn giữ. 
III. TỔNG KẾT: 
- Cảm xúc tinh tế, nhẹ nhàng. 
- Kết hợp mêu tả, kể, bình luận. 
- Ngôn ngữ trong sáng, chọn lọc, đặc sắc. 
1. Nghệ thuật: 
TIẾT 59 VĂN BẢN : MỘT THỨ QUÀ CỦA LÚA NON: CỐM Thạch Lam 
II. ĐỌC –HIỂU VĂN BẢN: 
3. Bàn về sự thưởng thức cốm: 
- Cách ăn: Phải ăn từng chút một, thong thả và ngẫm nghĩ. 
- Phải có thái độ trân trọng, nâng niu và gìn giữ. 
III. TỔNG KẾT: 
1. Nghệ thuật: 
? Qua những nét nghệ thuật đó, cho em hiểu những nội dung gì từ văn bản “ Một thứ quà của l ú a non : Cốm” ? 
SƠ ĐỒ TƯ DUY BÀI HỌC 
CHÀO TẠM BIỆT 
HẸN GẶP LẠI 
Xin cảm ơn các em đã chú ý lắng nghe!