Bài giảng Ngữ Văn Khối 7 - Bài 14: Chơi chữ

KÍNH CHÀO CÁC CÔ VỀ DỰ GIỜ THĂM LỚP ? Giải các câu đố sau:Tròn tròn dẹp dẹpĐánh cái bẹp ra máu. Hỏi lá gì?- Thầy giáo gặp bạn ngồi chơiHùng hồn ngồi xuống ngồi xơi nước chè. Hỏi Thầy giáo làm gì? ? Các câu sau xuất hiện hiện tượng gì cùa từ. Đi hỏi già, về nhà hỏi trẻ. - Chiều chiều ra đứng ngõ sau Ngó về quê mẹ, ruột đau chín chiều. - Thiên trời địa đất vân mâyVũ mưa phong gió nhật ngày dạ đêm. Bà già đi chợ Cầu ĐôngBói xem một quẻ có chồng lợi chăng?  Thầy bói xem quẻ nói rằngLợi thì có lợi nhưng răng không còn. Lợi: Nướu răng Ích lợi Hiện tượng từ đồng âmTạo sắc thái hài hước, dí dỏmLàm cho câu văn hấp dẫn thú vị1/ Sánh với Na-va “ ranh tướng” Pháp Dùng lối nói trại âm. Tiếng tăm nồng nặc ở Đông Dương.2/ Mênh mông muôn mẫu một màu mưa Mỗi mắt miên man mãi mịt mờ. Con mèo cái nằm trên mài kèo Trách cha mẹ em nghèo, anh nỡ phụ duyên em.3/ Con cá đối nằm trên cối đá4/ Ngọt thơm sau lớp võ gai Dùng lối nói láy. Dùng cách điệp âm. Quả ngon lớn mãi cho ai đẹp lòng Mời cô mời bác ăn cùng Sầu riêng mà hóa vui chung trăm nhà. Dùng từ trái nghĩa, từ nhiều nghĩa.1/ - Từ ranh tướng gần âm với từ danh tướng Từ ranh tướng và danh tướng gần âm lời nói, có ý giễu cợt NaVa - Từ từ nồng nặc đi với từ tiếng tăm tạo ra sự tương phản về ý nghĩa nhằm châm biếm, đã kích NaVa.Henri Eugène Navarre, hay thường gọi là Na-va là một tướng của quân đội Pháp. Ông đã tham giaThế chiến thứ nhất, Thế chiến thứ hai và là chỉ huy thứ 7 của quân viễn chinh Pháp tại Viễn Đông trong Chiến tranh Đông Dương. Navarre là tổng chỉ huy trong thời gian quân Pháp bị thất trận tại trận Điện Biên Phủ.NaVa đã tự tin vào bản lĩnh của mình và đánh giá thấp lực lượng Việt Minh. Chúng nhanh chống bị thất bại trong chiến dịch Điện Biên Phủ 1954 của quân ta.5/ Đi tu phật bắt ăn chay Thịt chó ăn được thịt cầy thì khôngDùng từ đồng nghĩa 6/ Xanh xanh màu của trời cao Đất nâu mây trắng nắng vàng khói lam Kìa xem đen đỏ tím tràm Lại còn nõn chuối da cam bã trầu.7/ Con công đi chùa làng Kênh Nó nghe tiếng cồng nó kềnh cổ lại.Dùng lối tách các yếu tố của từ: công kênh, cồng kềnh 7/ Bác biếu cháu bánh cháu chớ khách sáo  Cháu lấy cái bánh thích thú háo hức Dùng dấu thanh Dùng các từ thuộc cùng trường từ vựng.Biệp pháp chơi chữ rất phong phú. Có một số kiểu chơi chữ khác như:1/ Thay đối trật tự các chữ (hay nói ngược)Học trò là học trò con, tóc đỏ như son là con học trò. 2/ Tách chữ :Con công đi qua chùa Kênh, nó nghe tiếng cồng, nó kềnh cổ lại 3/ Từ láy: Con mèo, con mẻo, con meo Ai dạy mày trèo, mà chẳng dạy tao? 4/ Dùng các từ cùng trường từ vựngCon cò chết rủ trên cây,Cò con mở lịch xem ngày làm maCà cuống uống rượu la đàChim ri ríu rít bò ra chia phầnChào mào thì đánh trống quân,Chim chích cỡi trần vác mõ đi rao.5/ Đố chữ Hai người đứng bắt tay nhau, Chạm trán, chạm đầu, mà chẳng chạm chân.  ( Chữ A) CÂU ĐỐÔng cố ngoài Huế ông cố ai. Hỏi: cái gì? Miệng nhà quan có gang có thép dồ nhà khóVừa nhọ Vừa tâmTHỢ RUỘM KHÓC CHỒNG“Thiếp từ khi lá thắm xe duyên, khi vận tía, lúc con đen, điều dại, điều khôn nhờ bố đỏ.Chàng ở dưới suối vàng có biếtvợ má hồng, con răng trắng, tím gan, tím ruột với trời xanh.” Nguyễn KhuyếnDùng trong đời sống hằng ngày Dùng trong câu đố Dùng trong văn thơ Dùng trongcâu đối1Dùng trong đời sống hằng ngày THỢ RUỘM KHÓC CHỒNG“Thiếp từ khi lá thắm xe duyên, khi vận tía, lúc con đen, điều dại, điều khôn nhờ bố đỏ.Chàng ở dưới suối vàng có biếtvợ má hồng, con răng trắng, tím gan, tím ruột với trời xanh.” Nguyễn Khuyến2341/ Dùng tên của các loài rắn để chơi chữ ( từ đồng nghĩa) 2/ Câu thứ nhất: Những từ có nghĩa gần gũi với từ thịt: mỡ, nem, giò, chả. Câu thứ hai: Những từ có nghĩa gần gũi với từ Nứa: tre, trúc, hí hóp.Phép chơi chữ.Đọc giai thoại và tìm phép chơi chữ. Em có nhận xét gì về phép chơi chữ trong giai thoại trên. Chiêu Hổ sống từ thời Lê Cảnh Hưng đến triều Nguyễn. Đôi bạn thơ với Hồ Xuân Hương. Khi ông thi đỗ, Hồ Xuân Hương đã ra một câu đối để tỏ ý chúc bạn pha chút đùa cợt “ Mặc áo Giáp, dải cài chữ Đinh, Mậu Kỹ Canh khoe mình rằng Quý.” Thế mà Chiêu Hổ lại đối lại rằng “ Làm đĩ Càn, tai đeo hạt Khảm, Tốn, Ly, Đoài khéo nói rằng Khôn.Từ đó, giữa họ tình bạn không còn thân thiết nữa.Chơi chữ lấy những chữ trong thập can và những chữ trong bát quái.? Phân tích tác dụng phép chơi chữ trong các câu sau:1/ Chuột chù chê khỉ rằng hôi Khỉ mới trả lời cả họ mày thơm 2/ Cha con thầy thuốc về quêHồi hương phụ tử thì chàng đối chăng? 3/ Bạn vàng chơi với bạn vàngChớ chơi với Vện ra đàng cắn nhau. THẢO LUẬN NHÓM 3pMỖI NHÓM LÀ 1 TỔ, 1 CÂU? Phân tích tác dụng phép chơi chữ trong các câu sau:1/ Chuột chù chê khỉ rằng hôi Khỉ mới trả lời cả họ mày thơm -> Tác giả dân gian muốn châm biếm những người đem chủ quan của mình gán ghép cho người khác mà không thấy được mình cũng có khuyết điểm tương tự như thế, chả ai hơn ai, chả biết mèo nào cắn mỉu nào! ? Phân tích tác dụng phép chơi chữ trong các câu sau:2/ Cha con thầy thuốc về quêHồi hương phụ tử thì chàng đối chăng? -> Cái độc đáo ở nghệ thuật chơi chữ trong câu thơ này là vừa có hai từ tương đương nghĩa "cha con" (thuần Việt) với "phụ tử" (Hán Việt); "về quê" (thuần Việt) với "hồi hương" (Hán Việt). Rồi "thầy thuốc" để chỉ nghề nghiệp của hai "cha con" mà "hồi hương", " phụ tử" là những vị thuốc nổi tiếng trong đông y!? Phân tích tác dụng phép chơi chữ trong các câu sau: 3/ Bạn vàng chơi với bạn vàngChớ chơi với Vện ra đàng cắn nhau.-> Từ "bạn vàng" của "những con chó" làm cho người nghe liên tưởng đến "bạn vàng của con người" cũng là một dụng ý thật đắc mà nghệ thuật chơi chữ tạo ra đó là cách nhắc trong việc chọn bạn mà chơi.C/ HƯỚNG DẪN TỰ HỌC- Sưu tầm ca dao, th.ng, t.ng có sử dụng các lỗi chơi chữ và phân tích giá trị của chúng.- Sưu tầm một số cách chơi chữ trong sách báo, trong đời sống hằng ngày.- Tham khảo tài liệu để tìm thêm nhiều lối chơi chữ khác.