Bài giảng Ngữ Văn Lớp 7 - Bài 31: Ôn tập phần Tập làm văn - Nguyễn Thị Hạnh

Ôn tập phần Tập làm văn 
I. Về văn biểu cảm 
II. Luyện tập 
Content 
I. Về văn biểu cảm 
Thế nào là văn biểu cảm? 
Văn biểu cảm : là văn viết ra nhằm biểu đạt tình cảm, cảm xúc, sự đánh giá của con người đối với thế giới xung quanh và khêu gợi lòng đồng cảm nơi người đọc. 
Hãy ghi lại tên các văn bản biểu cảm được học và đọc trong chương trình Ngữ văn 7, tập 1 (chỉ ghi các bài văn xuôi)? 
Cổng trường mở ra 
Mẹ tôi 
Một thứ quà của lúa non: Cốm 
Mùa xuân của tôi 
Sài Gòn tôi yêu 
Văn biểu cảm có những đặc điểm gì? Hãy chỉ rõ những đặc điểm đó trong văn bản “Một thứ quà của lúa non: Cốm” 
Đặc điểm của văn biểu cảm 
01 
Mỗi bài văn tập trung biểu đạt một tình cảm chủ yếu 
02 
Thể hiện tình cảm, tư tưởng, sự đánh giá của con người thông qua một hình ảnh cụ thể hoặc thổ lộ trực tiếp nỗi niềm, cảm xúc trong lòng 
03 
Bài văn thường có bố cục 3 phần 
04 
Tình cảm trong bài rõ ràng, chân thật 
	“ Một thứ quà của lúa non: Cốm” thể hiện khá rõ đặc điểm tâm hồn và ngòi bút của Thạch Lam. Đó là nét tinh tế, nhạy cảm, tỉ mỉ, kĩ lưỡng trong từng cảm xúc thông qua sự quan sát và nhận xét cua tác giả. 
 Tác giả đã tả hương vị đặc sắc của lúa non để gợi nhớ đến cốm và để nêu lên sự hình thành hạt cốm từ những tinh túy của thiên nhiên và sự khéo léo của con người. 
 Tác giả nhận xét về tục dùng hồng, cốm làm đồ sêu tết của nhân dân ta 
+ Màu sắc : Màu xanh tươi của cốm như ngọc thạch quý 
+ Hương vị: Một thứ thanh đạm, một thứ ngọt sắc, hai thứ nâng đỡ cho nhau 
- Tác giả bàn về cách thưởng thức cốm bằng một cái nhìn thấu đáo và một thái độ văn hóa “ Cốm không phải thứ quà của người ăn vội, ăn cốm phải ăn từng chút ít, thong thả và ngẫm nghĩ. Lúc bấy giờ ta mới thu lại trong cả cái hương vị ấy cái mùi thơm phức của lúa non, của hoa cỏ dại ven bờ; trong màu xanh của cốm cái tươi mát của lúa non và trong chất ngọt ngào của cốm cái dịu dàng thanh đạm của loài thảo mộc. 
Chỉ ra yếu tố miêu tả và tự sự trong đoạn văn sau và cho biết ý nghĩa của chúng? 
	Một mảng kỉ niệm lớn của đứa trẻ - đó là món ăn, đặc biệt là cái thứ dân Bắc gọi là quà bánh. Hồi nhỏ, chúng tôi không được cho tiền đến trường ăn quà, vì ba mẹ tôi cho rằng trẻ con sử dụng tiền sẽ hư! Đó quả là một thiệt thòi, vì dù trong cặp hoặc sau mui xe luôn xếp sẵn những quả chuối, quýt, bánh mật, thì những quả cấm vẫn là của quý. Đặc biệt là cái món thịt bò khô, anh chàng đi bán rao hàng bằng cách lắp xắp cái kéo, trên thùng gỗ bày đủ nước chấm, ớt, đu đủ xanh. Những sợi đu đủ màu ngọc thạch trắng, giòn, ớt đỏ và lá thơm xanh hợp thành một bức tranh tĩnh vật – kiệt tác đối với học trò 
(Trích “Quà bánh tuổi thơ”) 
Bài tập nhanh 
Yếu tố tự sự: “Hồi nhỏ của quý”: bộc lộ nỗi mong muốn được thưởng thức một món quà mình thích 
Yếu tố miêu tả: “Đặc biệt là tuổi học trò” biểu lộ niềm thích thú đối với món thịt bò khô. 
 Yếu tố tự sự và miêu tả giúp cho tính chất biểu cảm của đoạn văn trở nên chân thành, tự nhiên và xúc động. Khẳng định tình cảm nhớ nhung, lưu luyến của tác giả đối với những kỉ niệm tuổi thơ đặc biệt là đối với những món quà bánh dân dã. 
Yếu tố tự sự và yếu tố miêu tả có vai trò gì trong văn biểu cảm? 
Yếu tố tự sự: không nhằm mục đích kể chuyện mà quan trọng là gợi ra ý nghĩa sâu xa của sự việc buộc người ta nhớ lâu và suy nghĩ, cảm xúc về nó. 
Vai trò của yếu tố tự sự và miêu tả trong văn biểu cảm 
Yếu tố miêu tả: gợi ra hình ảnh, màu sắc, đường nét của đối tượng qua đó giúp khơi gợi cảm xúc 
 Yếu tố miêu tả và tự sự trong văn biểu cảm không đơn thuần là tả, kể mà đều là phương tiện để khơi dậy và bộc lộ tình cảm, cảm xúc 
Khi muốn bày tỏ tình thương yêu, lòng ngưỡng mộ, ngợi ca đối với một con người, sự vật, hiện tượng thì em phải nêu lên được điều gì của con người, sự vật, hiện tượng đó? 
Với con người : Miêu tả vẻ đẹp ngoại hình, lời nói, cử chỉ, vẻ đẹp tâm hồn, tính cách. Tình cảm của bản thân đối với những vẻ đẹp đó. 
Với cảnh đẹp : miêu tả vẻ đẹp riêng, ấn tượng, tình cảm đối với cảnh quan. 
Ngôn ngữ biểu cảm đòi hỏi phải sử dụng các phương tiện tu từ như thế nào? 
 Phương tiện tu từ thường dùng trong văn biểu cảm như so sánh, tương phản, câu hỏi tu từ, điệp ngữ, nhân hóa 
Bài tập nhanh 
Chỉ ra biện pháp tu từ đã được sử dụng trong các câu văn sau: 
Phương tiện tu từ 
Sài Gòn tôi yêu, Mùa xuân của tôi 
 Sài Gòn trẻ hoài như một cây tơ đang độ nón nà 
 Một cái thú giang hồ êm ái như nhung cũng như lòng mình say sư một cái gì đó 
 Sài Gòn vẫn trẻ - tôi thì đương già 
 Nắng sớm – đêm khuya, tĩnh lặng – náo động dập dìu xe cộ 
 Đẹp quá đi, mùa xuân ơi! 
Tôi yêu Sài Gòn da diết, tôi yêu thời tiết trái chứng, tôi yêu phố phường 
 Tôi yêu sông xanh núi tím, yêu đôi mày ai 
 Ai bảo non đừng thương nước, ai cấm được 
- Mùa xuân của tôi là mùa xuân có mưa riêu riêu, gió lành lành, có tiếng nhạn kêu trong đêm 
So sánh 
Đối lập – tương phản 
Câu cảm thán 
Câu hỏi tu từ 
Điệp từ 
Liệt kê 
Nối 
Cột A 
Cột B 
1. Nội dung văn bản biểu cảm 
Cho người đọc thấy rõ nội dung biểu cảm và đánh giá của người viết 
2. Mục đích biểu cảm 
Câu cảm, so sánh, tương phản, câu hỏi tu từ, điệp từ 
3. Phương tiện biểu cảm 
Cảm xúc, tâm trạng, tình cảm và đánh giá, nhận xét của người viết. 
Mở bài 
Thân bài 
Kết bài 
Điền vào ô trống dưới đây nội dung khái quát trong bố cục bài văn biểu cảm 
 Giới thiệu đối tượng biểu cảm 
 Nêu cảm xúc, tâm trạng, đánh giá khái quát về đối tượng 
Khai triển cụ thể từng cảm xúc, tâm trạng gắn với những đặc điểm nổi bật của đối tượng 
Khái quát lại tâm tư, tình cảm với đối tượng 
II. Luyện tập 
Chọn trong các từ ngữ: tình cảm, cảm xúc, sự đánh giá, đồng cảm điền vào chỗ trống trong câu sau để có được định nghĩa đúng trong văn biểu cảm: 
 Văn biểu cảm là văn bản viết ra nhằm biểu đạt . .. của con người đối với thế giới xung quanh và khơi gợi lòng ở người đọc. 
 Văn biểu cảm là văn bản viết ra nhằm biểu đạt tình cảm, cảm xúc, sự đánh giá của con người đối với thế giới xung quanh và khơi gợi lòng đồng cảm ở người đọc. 
A. Sự việc phải cụ thể 
B. Tưởng tượng phải bay bổng 
C. Cảm xúc phải chân thật 
D. Văn viết phải hấp dẫn 
Yêu cầu quan trọng nhất với bài văn biểu cảm là gì? 
Tớ là nhà văn 
Viết một đoạn văn ngắn (5-7 câu) nêu cảm nghĩ về một người thân trong gia đình? 
Hướng dẫn tự học 
Chuẩn bị bài sau “Ôn tập tập làm văn” phần II. Văn nghị luận 
Hoàn thiện bài tập trên lớp 
Ôn tập lại bài đã học 
Thank you 
GV: Nguyễn Thị Hạnh