Bài giảng Ngữ Văn Lớp 7 - Tiết 29: Qua đèo ngang (Bà huyện Thanh Quan)

Văn bản : Qua Đèo Ngang (Bà huyện Thanh Quan)ĐỌC – HIỂU CHÚ THÍCH1.Tác giả: Tiết 29: Văn bản : Qua Đèo Ngang (Bà huyện Thanh Quan)- Tên thật: Nguyễn Thị Hinh. Sống ở thế kỷ XIX Quê ởlàng Nghi Tàm (nay thuộcTây Hồ, Hà Nội). Chồng bàlàm tri huyện Thanh Quan (nay thuộc Thái Ninh, TháiBình). Do đó có tên gọi Huyện Thanh Quan. - Là một trong số nữ sỹ tài hoa hiếm có trong thờitrung đại. Tiếp xúc văn bản: 1. Đọc:2. Tìm hiểu chú thích:a. Tác giả:Tiết 29 - Văn bản : Qua Đèo Ngang (Bà huyện Thanh Quan)b.Tác phẩm: - Hoàn cảnh ra đời: khoảng thếkỷ 19, khi bà Huyện Thanh Quan lần đầu xa nhà, xaquê, vào kinh đô Huế nhận chức: “Cung trung giáotập” (dạy nghi lễ cho các cung nữ, phi tần theo chỉ dụcủa nhà vua). b. Tác phẩm:Văn bản : Qua Đèo Ngang (Bà huyện Thanh Quan) c. Giải thích từ khó: - Con quoác quoác :( cuõng vieát laø cuoác cuoác ) chim ñoã quyeân ( chim cuoác ).- Caùi gia gia:( cuõng vieát laø da da ): chim ña ña, coøn goïi laø gaø goâ.- Ñeøo Ngang: Thuoäc daõy nuùi Hoaønh Sôn, moät nhaùnh cuûa daõy nuùi Tröôøng Sôn, chaïy thaúng ra bieån, phaân chia ñòa giôùi hai tænh Quaûng Bình vaø Haø Tónh .- Tieàu: Ngöôøi chuyeân ngheà ñoán cuûi.b. Tác phẩm:3. Thể thơ :Thất ngôn bát cú Đường luật. QUA ĐÈO NGANGBước tới đèo Ngang, bóng xế tà,Cỏ cây chen đá, lá chen hoa.Lom khom dưới núi, tiều vài chú,Lác đác bên sông, chợ mấy nhà.Nhớ nước đau lòng, con quốc quốc,Thương nhà mỏi miệng, cái gia gia.Dừng chân đứng lại, trời, non, nước,Một mảnh tình riêng, ta với ta. Văn bản : Qua Đèo Ngang (Bà huyện Thanh Quan)b. Tác phẩm: Bước tới Đèo Ngang, bóng xế tà, Cỏ cây chen đá, lá chen hoa. Lom khom dưới núi, tiều vài chú, Lác đác bên sông, chợ mấy nhà.Nhớ nước đau lòng, con quốc quốc,Thương nhà mỏi miệng, cái gia gia.Dừng chân đứng lại, trời, non,nước,Một mảnh tình riêng, ta với ta.ĐỀTHỰCLUẬNKẾT4. Bố cục: 4 phần: Văn bản : Qua Đèo Ngang (Bà huyện Thanh Quan)b. Tác phẩm:3. Thể thơ:4. Bố cục: 4 phần * Giải thích từ khó: - Con quoác quoác :( cuõng vieát laø cuoác cuoác ) chim ñoã quyeân ( chim cuoác )- Caùi gia gia :( cuõng vieát laø da da ) : chim ña ña , coøn goïi laø gaø goâ .- Ñeøo Ngang :Thuoäc daõy nuùi Hoaønh Sôn , moät nhaùnh cuûa daõy nuùi Tröôøng Sôn , chaïy thaúng ra bieån , phaân chia ñòa giôùi hai tænh Quaûng Bình vaø Haø Tónh .-Tieàu :Ngöôøi chuyeân ngheà ñoán cuûiVăn bản : Qua Đèo Ngang (Bà huyện Thanh Quan)II. Tìm hiểu văn bản:1. Hai câu đề :Bước tới Đèo Ngang, Cảnh Đèo Ngang được miêu tả vào thời gian nào trong ngày ? ?bóng xế tà,Thời điểm đó đã bộc lộđược tâm trạng gì của nhà thơ ?Thời gian buổi chiều tà dễ gợi buồn, gợi nhớ, dễ bộc lộ tâm sự cô đơn của nhà thơ .Thời gian buổi chiều tà -> gợi buồn, gợi nhớ.Văn bản : Qua Đèo Ngang (Bà huyện Thanh Quan)II/ Tìm hiểu văn bản :a/ Hai câu đề :Thời gian buổi chiều tà -> gợi Buồn, gợi nhớ.-Thiên nhiên hoang dã, nguyên sơ.Bước tới Đèo Ngang, bóng xế tà, Cỏ cây chen lá, đá chen hoa.Phép liệt kê : cỏ, cây, đá, lá, hoa -> cảnh vật dày dặc, bề bộn Điệp từ “ chen “ : ->gợi sự rậm rạp, chen chúc lẫn vào nhau Gieo vần lưng “ đá – lá “ : - > nhấn mạnh sự rậm rạp của Đèo Ngang ?Qua những biện pháp nghệ thuật đó, giúp em hình dung như thế nào về cảnh Đèo Ngang buổi chiều tà ?Tác giả đã sử dụng những biện pháp nghệ thuật nào ở đây ? Chỉ rõ ??Văn bản : Qua Đèo Ngang (Bà huyện Thanh Quan)II/ Tìm hiểu văn bản :a/ Hai câu đề :Thời gian buổi chiều tà -> gợi buồn.-Thiên nhiên hoang dã, nguyên sơ.b/ Hai câu thực :Lom khom dưới núi, tiều vài chú,Lác đác bên sông, chợ mấy nhà.Cuộc sống con người được nhà thơ miêu tả qua những hình ảnh nào ??Lom khom và lác đác thuộc từ loại nào đã học ? Nó có sức gợi tả như thế nào ?Từ láy tượng hình :+ Lom khom ->gợi hình dáng vất vả của người tiều phu+ Lác đác ->sự thưa thớt ít ỏi của các quán chợ- Đảo ngữ :-> nhấn mạnh thêm cái ấn tượng về hình dáng vất vả của người tiều phu và sự thưa thớt hiu quạnh của lều chợ Em có nhận xét gì về trật tự cú pháp của 2 câu thực này ?- Phép đối : đối thanh, đối từ loại và đối cấu trúc câu -> Tạo nhịp điệu cân đối cho câu thơ. Dùng từ láy, đảo ngữ, phép đối. Cuộc sống của con người thưa thớt, vắng vẻ.Qua những biện pháp nghệ thuật trên, em thấy hình ảnh và cuộc sống của con người ở đây như thế nào ??Văn bản : Qua Đèo Ngang (Bà huyện Thanh Quan)II/ Đọc-hiểu văn bản a/ Hai câu đề :b/ Hai câu thực :c/ Hai câu luận :Nhớ nước đau lòng, con quốc quốc,Thương nhà mỏi miệng, cái gia gia. Trong buổi chiều tà hoang vắng đó, nhà thơ đã nghe thấy âm thanh gì ??? Mượn tiếng chim để bày tỏ tâm trạng nỗi lòng mình, đây là hình thức biểu đạt nào ?- Ẩn dụ tượng trưng Vậy theo em, tiếng chim cuốc và chim đa đa kêu trên đèo vắng lúc chiều tà gợi cảm giác gì?? Ngoài biện pháp ẩn dụ, các em còn phát hiện tác giả sử dụng nghệ thuật nào nữa trong hai từ “quốc quốc, gia gia “?-> Gợi nỗi buồn nhớ, khắc khoải Chơi chữVăn bản : Qua Đèo Ngang (Bà huyện Thanh Quan)II/ Đọc-hiểu văn bản 1/ Hai câu đề :2/ Hai câu thực :3/Hai câu luận :- Ẩn dụ tượng trưng, chơi chữ,Nhớ nước đau lòng, con quốc quốc,Thương nhà mỏi miệng, cái gia gia.Hai câu luận còn sử dụng phép đối, em hãy chỉ ra phép đối và tác dụng của nó ??- Đối : thanh, từ loại, nghĩa -> làm cho câu thơ cân đối nhịp nhàng.đốiNhững biện pháp trên đã góp phần bộc lộ tâm trạng cảm xúc gì của nữ sĩ ??- Tâm trạng buồn, nhớ nước thương nhà, hoài cổ.Văn bản : Qua Đèo Ngang (Bà huyện Thanh Quan)I/ Đọc-hiểu chú thích :1/ Tác giả,tác phẩm :2.Đọc - Từ khó: (SGK)II Đọc-hiểu văn bản 1/ Hai câu đề :2/ Hai câu thực :3/ Hai câu luận :4/ Hai câu kết :Dừng chân đứng lại, trời, non, nước,Một mảnh tình riêng, ta với ta.Cảnh : trời , non, nước : -> rộng lớn, bao laHai câu đề : chi tiếtHai câu kết : bao quát, rộng lớnHai câu đề : “ bước tới ’’Hai câu kết : “ dừng chân’’Nhịp thơ ở câu 7 đặc biệt : 4/1/1/1 -> tạo ấn tượng mạnh về thiên nhiên rộng lớn Hãy so sánh cảnh miêu tả ở 2 câu cuối có gì khác với cảnh ở 2 câu đề ? Hành động của nhân vật trữ tình? Nhịp thơ ?Tác dụng ? Tác giả đã đặt cảnh và người trong mối tương quan nào ? Qua chi tiết nào ?Trời, non, nước > nỗi lòng đau đáu, da diết, thiết tha của nữ sĩ TQ đối với đất nước Văn bản : Qua Đèo Ngang (Bà huyện Thanh Quan)Cảnh Đèo Ngang ngày nayIV. LUYỆN TẬP1. Tìm haøm nghóa cuïm töø “ Ta vôùi ta ” 2. Caûnh Ñeøo Ngang ñöôïc mieâu taû vào thôøi ñieåm naøo ? A. Xeá tröa B. Xeá chieàu C. Ban mai D. Ñeâm khuya .3. Taâm traïng cuûa taùc giaû theå hieän qua baøi thô laø taâm traïng gì? A. Yeâu say đắm tröôùc veû ñeïp cuûa thieân nhieân ñaát nöôùc . B. Ñau xoùt ngaâm nguøi tröôùc söï ñoåi thay cuûa queâ höông C. Buoàn thöông da dieát khi phaûi soáng trong caûnh coâ 	 ñôn . D. Coâ ñôn tröôùc thöïc taïi , da dieát nhôù veà quaù khöù cuûa 	 	 ñaát nöôùc .ÑÑVăn bản : Qua Đèo Ngang (Bà huyện Thanh Quan)DẶN DÒ * Đối với bài học ở tiết học này: - Về nhà học bài, học ghi nhớ, học thuộc lòng văn bản. - Viết thành văn cảm nhận sâu sắc của em về bài thơ. * Đối với bài học ở tiết học tiếp theo - Chuẩn bị bài: “ Bạn đến chơi nhà”. + Tác giả, tác phẩm. + Cảm xúc của nhà thơ khi bạn tới chơi. + Gia cảnh của chủ nhà. + Ý nghĩa bài thơ.