Bài giảng Ngữ Văn Lớp 7 - Tiết 43: Luyện tập tổng hợp văn

TIẾT 43 : LUYỆN TẬP TỔNG HỢP VĂNI.CỦNG CỐ KIẾN THỨC:1.Những kiến thức về các tác phẩm thơ trung đại ( tác giả, tác phẩm, nội dung, nghệ thuật, ý nghĩa...)Qua Đèo NgangBạn đế chơi nhàBánh trôi nước2.Tạo lập một văn bản biểu cảm ngắn về những nội dung đã học trong các tác phẩm thơ trung đại II. Luyện tậpI. Phần Đọc - hiểu ( 4,0 điểm)Đọc đoạn văn thơ sau và trả lời các câu hỏi (từ câu 1 đến câu 5): Bước tới Đèo Ngang, bóng xế tà, Cỏ cây chen đá, lá chen hoa. Lom khom dưới núi, tiều vài chú, Lác đác bên sông, chợ mấy nhà. Nhớ nước đau lòng, con quốc quốc, Thương nhà mỏi miệng, cái gia gia. Dừng chân đứng lại, trời, non, nước, Một mảnh tình riêng, ta với ta.	 	 (Ngữ văn 7, tập 1 – NXB Giáo dục, 2012) Câu 1 Nêu tên văn bản và tác giả của văn bản trên ?Câu 2 (Văn bản trên sử dụng phương thức biểu đạt nào? được viết theo thể thơ nào?Câu 3 (Nêu nội dung của bài thơ?Câu 4 Trong hai câu thơ thuộc phần thực, tác giả đã sử dụng những biện pháp nghệ thuật nào? Câu 5 Có bạn cho rằng cụm từ “ ta với ta” trong hai bài thơ “ Qua Đèo Ngang” (Bà huyện Thanh Quan) và “ Bạn đến chơi nhà” (Nguyễn Khuyến) chẳng có gì khác nhau. Em có tán thành ý kiến đó không? Vì sao?II. Phần Tạo lập văn bản Trình bày cảm nhận của em về bài thơ Bánh trôi nước của Hồ Xuân Hương(Viết bài ngắn – khoảng hơn 1 trang giấy) Câu1VB: Qua Đèo Ngang-Tác giả: Bà Huyện Thanh Quan 2- PTBĐ: biểu cảm, miêu tả- Thể thơ: Thất ngôn bát cú đường luật 3. ND: Bài thơ cho thấy bức tranh cảnh đèo Ngang đẹp, thoáng đãng mà heo hút... đồng thời thể hiện nỗi nhớ nước thương nhà, nỗi buồn thầm lặng cô đơn của tác giả.4. Các biện pháp nghệ thuật:Lom khom dưới núi, tiều vài chúLác đác bên sông, chợ mấy nhà+ Đối : ý, thanh, từ loại+ Đảo ngữ: - Vị trí các thành phần câu thường là:TN-CN-VN (vài chú tiều lom khom dưới núi.-Đảo VN trước CN; DT trước lượng từ(Lom khom dưới núi, tiều vài chú)vài 5. ý kiến đó không đúng vì :- Cụm từ “ ta với ta” trong bài “ Qua Đèo Ngang” là chỉ một mình tác giả đối mặt với nỗi buồn và cô đơn của chính bản thân. - Cụm từ “ ta với ta” trong bài “ Bạn đến chơi nhà”là chỉ Nguyễn Khuyến và người bạn của mình thể hiện tình bạn tri âm, tri kỉ.Dàn ý1. Mở bài- Giới thiệu về tác giả Hồ Xuân Hương: là bà chúa thơ Nôm với nhiều tác phẩm độc đáo.- Giới thiệu về bài thơ Bánh trôi nước (khái quát giá trị nội dung và nghệ thuật).2. Thân bài: Cảm nhận về văn bảna. Hình ảnh bánh trôi nước- Hình dáng bên ngoài: trắng, tròn.- Cách thức làm bánh: + Bảy nổi ba chìm + Tùy thuộc vào sự khéo léo của người làm bánh: rắn nát mặc dầu tay kẻ nặn- Nhân bánh có màu đỏ: tấm lòng son.- Nghệ thuật: nhân hóa – dùng từ “thân em” để chỉ người phụ nữ một cách kín đáo. “Trắng” và “tròn” thể hiện vẻ đẹp trinh trắng, duyên dáng của người thiếu nữ.⇒ Tác giả miêu tả chiếc bánh trôi nước một cách căn kẽ, chi tiết, cụ thể, từ hình dáng bên ngoài, nhân bánh đến cách thức làm bánh. Nghĩa tả thực của bài thơ là hình ảnh chiếc bánh trôi nước trắng, tròn và luộc chưa chín thì chìm, chín rồi thì nổi.b. Hình ảnh người phụ nữ- Vận dụng thành ngữ một cách linh hoạt để ám chỉ thân phận nổi lênh của người phụ nữ trong xã hội cũ.- Trắng, tròn: vẻ đẹp ngoại hình duyên dáng, nữ tính của người phụ nữ.- Số phận lênh đênh, chìm nổi, bấp bênh, phụ thuộc của người phụ nữ: + Bảy nổi ba chìm + Rắn nát mặc dầu tay kẻ nặn- Vẻ đẹp tâm hồn với tấm lòng thủy chung, son sắt: tấm lòng son.- Sự cảm thông của tác giả đối với thân phận người phụ nữ.⇒ Với cách nói ẩn dụ, tác giả ca ngợi vẻ đẹp ngoại hình và tâm hồn của người phụ nữ, đồng thời, cảm thương sâu sắc cho số phận lênh đênh, chìm nổi, phụ thuộc của họ.3. Kết bài- Cảm nhận về giá trị tác phẩm.- Mở rộng: liên hệ với những câu ca dao viết về người phụ nữ bắt đầu bằng cụm từ “thân em”. Nếu như Bà Huyện Thanh Quan với những lời thơ trang nhã, nhẹ nhàng, mang chút cung đình buồn thương man mác. Thì thơ Hồ Xuân Hương có phong cách hoàn toàn khác. Giọng thơ rắn rỏi, mạnh mẽ, đề tài bình thường dân dã, ý thơ sâu sắc thâm thuý mà chua cay chứa nỗi niềm phẫn uất phản kháng xã hội đương thời. Bánh trôi nước là một bài thơ như vậy:Thân em vừa trắng lại vừa trònBảy nổi ba chìm với nước nonRắn nát mặc dầu tay kẻ nặnMà em vẫn giữ tấm lòng son Bánh trôi nước là bài thơ trữ tình đặc sắc. Tác giả mượn chiếc bánh trôi để thế hiện vẻ đẹp hình thể và tâm hồn của người con gái có thân phận nhỏ nhoi, chìm nổi, phụ thuộc mà vẫn giữ trọn phẩm giá của mình.Toàn bộ bài thơ là hình ảnh nhân hoá tượng trưng. Với khả năng quan sát và liên tưởng kỳ lạ, chất liệu dân gian là chiếc bánh trôi nước - loại bánh dân gian xưa cho là tinh khiết thường dùng vào việc cúng tế, nhà thơ đã phát hiện ra những nét tương đồng giữa chiếc bánh trôi bình thường với hình ảnh người phụ nữ. Cả hai đều có vẻ bề ngoài rất đẹp (trắng, tròn), có phẩm giá cao quý (tấm lòng son) tương đồng cuộc sống (chìm, nổi), số phận phụ thuộc (rắn nát tuỳ thuộc tay kẻ nặn). Với những từ ngữ đa nghĩa bài thơ tạo nên một trường liên tưởng cho người đọc. Do vậy nhà thơ tả thực mà lại mang ý nghĩa tượng trưng. Nói cái bánh trôi mà thành chuyện con người - người phụ nữ. Người con gái hình thể đẹp, da trắng nõn nà, thân hình căng tràn nhựa sống, tâm hồn nhân hậu hiền hoà.Thân em vừa trắng lại vừa tròn Với vẻ đẹp hình thể như vậy đáng lẽ phải có cuộc sống sung sướng hạnh phúc nhưng cuộc đời con người, đặc biệt là người phụ nữ thì phải chịu bao đắng cay, vất vả.Bẩy nổi ba chìm với nước non Được cha mẹ sinh ra để làm người, nhưng người phụ nữ không làm chủ được mình, cuộc đời họ do người khác định đoạt. Nàng Vũ Nương thuỳ mị nết na, đức hạnh thuỷ chung, chồng ra trận nàng ở nhà một thân một mình nuôi mẹ già, con thơ. Nàng đã làm tròn bổn phận của một người con, người vợ, người mẹ trong gia đình. Vậy mà do sự đa nghi ghen tuông quá mức, nàng bị chồng nghi cho là thất tiết. Nàng đã phải lấy cái chết để chứng minh cho sự trong sạch của mình. Câu chuyện mang đến cho chúng ta một thông điệp: trong xã hội ấy người tốt như nàng không được sống hạnh phúc. Cũng như vậy cuộc đời của những người phụ nữ trong xã hội phong kiến luôn bị xã hội nhào nặn xô đẩy:Rắn nát mặc dầu tay kẻ nặn Dù cuộc đời có phũ phàng, bất hạnh họ vẫn giữ vẹn phẩm giá, tâm hồn cao đẹp của mình.Mà em vẫn giữ tấm lòng son Sự sáng tạo của nữ sĩ khá độc đáo. Bà lựa chọn chi tiết không nhiều nhưng lại nói được nhiều. Hai từ thân em được đặt trước chiếc bánh, chiếc bánh được nhân hoá, đó chính là lời tự sự của người phụ nữ. Nét nghệ thuật này gợi cho trí tưởng tượng của người đọc được chắp cánh và hình ảnh người phụ nữ hiện lên rõ nét hơn. Từ thoáng chút hài lòng giọng thơ chuyển hẳn sang than oán về số phận hẩm hiu. Hồ Xuân Hương đã đảo lại thành ngữ quen thuộc ba chìm bảy nổi thành bảy nổi ba chìm đối lập với vừa trắng lại vừa tròn tạo sự bất ngờ và tô đậm sự bất hạnh của người phụ nữ. Đến đây ta không còn thấy giọng thơ than vãn cam chịu: Rắn nát mặc dầu tay kẻ nặn. Cuộc đời họ, họ không làm chủ được bản thân mà phụ thuộc hoàn toàn vào tay kẻ khác. Thế nhưng: Mà em vẫn giữ tấm lòng son. Không những sự đối lập giữa thái độ người phụ nữ trong câu ba và bốn là đối lập giữa thái độ cam chịu và thái độ bảo vệ phẩm chất trong sáng trong tâm hồn con người. Từ vẫn thể hiện sự khằng định, quả quyết vượt trên số phận để giữ tấm lòng son. Người phụ nữ đã ý thức rất rõ về cuộc sống và phẩm giá của mình. Dẫu cho cuộc đời cay đắng, nhào nặn, xô đẩy thì giá trị đáng kính của họ luôn luôn là điều sống còn đối với họ. Trong xã hội với ý thức hệ nho giáo hà khắc như vậy, quan niệm tam tòng tứ đức, nam tôn nữ ti đã ăn sâu vào ý thức con người. Nói được như Hồ Xuân Hương thật đáng khâm phục, trân trọng. Bài thơ chỉ có bốn câu, đề tài bình dị nhưng dưới ngòi bút thần diệu, Hồ Xuân Hương đã tạo cho viên bánh trôi nước mang vẻ đẹp sáng ngời của viên ngọc lấp lánh nhiều màu. Bài thơ chứa đựng một luồng ánh sáng, ý thức về xã hội bất công vùi dập người phụ nữ và giá trị nhân phẩm của mình. Quả thật bài thơ của Hồ Xuân Hương có giá trị hiện thực và xã hội sâu sắc. Đây là tiếng nói chung của người phụ nữ đối với sự bất công của xã hội xưa và khẳng định phẩm giá của bản thân. Nhà thơ đã đại diện cho những số phận bất hạnh cất lên tiếng nói của chính họ và của thời đại. Bài thơ thể hiện khẩu khí của bà chúa thơ nôm.