Bài giảng Ngữ Văn Lớp 7 - Tiết 48: Thành ngữ - Vũ Thị Bích Thuỷ

 Gi¸o viªn : Vò ThÞ BÝch ThñyNG÷ V¡N 7Xem hình, đoán từ trái nghĩanhắm – mởkhóc – cườichậmnhanh - Nhanh như sócChậm như rùa Mắt nhắm mắt mở Kẻ khóc người cườiĐầu – Đuôi Đầu voi – đuôi chuột1234Tiết 48:Thành ngữTHÀNH NGỮTiết 48: Nước non lận đận một mình, Thân cò lên thác xuống ghềnh bấy nay.Hình thức thảo luận 4 nhóm. Thời gian: 4 phútNội dung: Hoàn thiện yêu cầu vào bảng sau Nước non lận đận một mình, Thân cò lên thác xuống ghềnh bấy nay. Cã thÓ thay vµi tõ, chªm xen mét vµi tõ kh¸c hoÆc ®æi vÞ trÝ cña c¸c tõ trong côm tõ trªn cã ®­îc kh«ng?Tõ ®ã, h·y rót ra nhËn xÐt vÒ hình thức vµ nội dung cña côm tõ trªn?Kết luận chung ? Cụm từ Hình thức thay đổiSự thay đổi về cấu tạo của cụm từNhận xét sau khi thay đổi Kết luận chung Lên thác xuống ghềnhThay một vài từChêm xen một vài từ khácĐảo vị trí một số từ- Lên ghềnh xuống thác.- Lên xuống ghềnh thác.- Lên trên thác xuống dưới ghềnh.- Lên thác cao xuống ghềnh sâu.- Lên núi xuống ghềnh- Lên núi xuống rừng.- Leo thác lội ghềnh.Kết cấu lỏng lẻo, không chặt chẽ ,rời rạcKhông thể thay thế, chêm xen hay hoán đổi vị tríHình thứcNội dungÝ nghĩa của cụm từ sẽ thay đổivì nó là cụm từ có cấu tạo cố địnhLên thác xuống ghềnhTHÀNH NGỮCụm từ có cấu tạo cố định Chỉ sự gian nan, vất vả, khó khăn, nguy hiểm.Ý nghĩa hoàn chỉnhNước non lận đận một mìnhThân cò lên thác xuống ghềnh bấy nay Lưu ý:Thành ngữ có cấu tạo cố định nhưng tính cố định của thành ngữ cũng chỉ là tương đối.Lên thác xuống ghềnhNăm châu bốn biểnNhanh như chớpMưa to, gió lớnGiải thích nghĩa của các thành ngữ sau?Thảo luận nhóm bàn: thời gian 4pLên thác xuống ghềnhNăm châu bốn biểnKhắp thế giới có năm châu lục và bốn đại dương (biển) Bắt nguồn từ nghĩa đen của các từ tạo nên nó Nghĩa của thành ngữ có thể bắt nguồn trực tiếp từ nghĩa đen của các từ tạo nên nó nhưng thường thông qua một số phép chuyển nghĩa như ẩn dụ, so sánh - Chỉ sự gian lao vất vả khó khăn nguy hiểmNhanh như chớpRất nhanh , chỉ trong khoảnh khắc. (Như ánh chớp loé lên rồi tắt ngay) Được hiểu thông qua phép chuyển nghĩa( So sánh) Nghĩa chuyển ( nghĩa bóng) Ẩn dụMưa to, gió lớn Trời mưa rất to kèm theo gió lớn Bắt nguồn từ nghĩa đen của các từ tạo nên nóGiải thích nghĩa của các thành ngữ sau?Hãy giải thích nghĩa của thành ngữ “thượng lộ bình an”?Thượng: trênLộ: đườngBình: yênAn : vui vẻTrên đường đi gặp (yên vui) may mắn vui vẻ.Thành ngữ Hán Việt=> Muốn hiểu nghĩa của thành ngữ Hán Việt thì phải hiểu từng yếu tố Hán Việt trong thành ngữ b.“Tôn sư trọng đạo” là thành ngữ nói lên lòng kính trọng và sự tôn vinh nghề giáo viên. a.Thân em vừa trắng lại vừa tròn Bảy nổi ba chìm với nước non.(Hồ Xuân Hương)c. Anh đã nghĩ phòng khi tắt lửa tối đèn thì em chạy sang (Tô Hoài)d. Nhân dân ta có tục chọn ngày lành tháng tốt để làm những việc lớn. Tìm thành ngữ trong các câu sau? Xác định vị trí của các thành ngữ đó? Thảo luận nhóm bàn: thời gian 4p b.“Tôn sư trọng đạo” là thành ngữ nói lên lòng kính trọng và sự tôn vinh nghề giáo viên.Vị ngữChủ ngữPhụ ngữ của cụm danh từ a.Thân em vừa trắng lại vừa tròn Bảy nổi ba chìm với nước non.(Hồ Xuân Hương)c. Anh đã nghĩ phòng khi tắt lửa tối đèn thì em chạy sang (Tô Hoài)Bảy nỗi ba chìmTôn sư trọng đạotắt lửa tối đènPhụ ngữ cụm động từ d. Nhân dân ta có tục chọn ngày lành tháng tốt để làm những việc lớn. ngày lành tháng tốtCâu có sử dụng thành ngữ Câu không sử dụng thành ngữ Thân em vừa trắng lại vừa tròn Bảy nổi ba chìm với nước non. Thân em vừa trắng lại vừa tròn Long đong, phiêu bạt với nước non Anh đã nghĩ thương em như thế thì hay là anh đào giúp em một cái ngách sang nhà anh, phòng khi tắt lửa tối đèn có đứa nào bắt nạt thì em chạy sang Anh đã nghĩ thương em như thế thì hay là anh đào giúp em một cái ngách sang nhà anh, phòng khi khó khăn, hoạn nạn, nguy hiểm có đứa nào bắt nạt thì em chạy sang Câu thơ, câu văn, lời nói sử dụng thành ngữ giúp diễn đạt ngắn gọn, hàm súc, có tính hình tượng, tính biểu cảm cao.So sánh hai cách nói sau, cách nói nào ngắn gọn, hàm súc, có tính hình tượng, tính biểu cảm cao? Nước mắt cá sấu sự gian xảo, giả tạo, giả vờ tốt bụng, nhân từ của những kẻ xấuNhìn hình đoán thành ngữ Chuột sa chĩnh gạoRất may mắn, gặp được nơi sung sướng, đầy đủ, nhàn hạ GạoSJC9999 Rừng vàng biển bạc Rừng và biển đem lại nguồn tài nguyên thiên nhiên vô cùng quý giá.ẾchNgồi đáy giếngBài tập: Hãy viết một đoạn văn nêu cảm xúc của em về hình ảnh người phụ nữ trong văn bản “Bánh trôi nước” của Hồ Xuân Hương (độ dài từ 3- 5 câu) trong đó có sử dụng thành ngữ GỢI Ý - Hình thức: đọan văn độ dài 3-5 câu -Nội dung: người phụ nữ trong văn bản “Bánh trôi nước” - Phương thức :biểu cảmYêu cầu sử dụng thành ngữTÌM TÒI MỞ RỘNG: Học bài: + Thế nào thành ngữ.+ Sử dụng thành ngữ. Bài tập:+ Hoàn thành các bài tập vào vở.+ Sưu tầm thêm các thành ngữ theo yêu cầu của bài tập 4/145 SGK.- Chuẩn bị bài mới: Cách làm bài văn biểu cảm về tác phẩm văn học.Kính chúc quý thầy côsức khỏe, hạnh phúcChúc các em học sinh chăm ngoan, học giỏi* Bài tập 1: Tìm và giải thích nghĩa của thành ngữ:a. Đến ngày lễ Tiên Vương. Các lang mang sơn hào hải vị, nem công chả phượng tới, chẳng thiếu thứ gì. (Bánh chưng, bánh giầy)b. Một hôm, có người hàng rượu tên là Lí Thông đi qua đó. Thấy Thạch Sanh gánh về một gánh củi lớn, hắn nghĩ bụng: “ Người này khỏe như voi. Nó về ở cùng thì lợi biết bao nhiêu”. Lí Thông lân la gợi chuyện, rồi gạ cùng Thạch Sanh kết nghĩa anh em. Sớm mồ côi cha mẹ, tứ cố vô thân, nay có người săn sóc đến mình, Thạch Sanh cảm động, vui vẻ nhận lời. (Thạch Sanh)c.	 Chốc đà mười mấy năm trời,Còn ra khi đã da mồi tóc sương.(Truyện Kiều)a. - Sơn hào hải vị: những món ăn ngon, quý hiếm được lấy từ trên rừng,dưới biển.- Nem công chả phượng: những món ăn ngon, quý được trình bày đẹp.b. Khỏe như voi: rất khỏe.- Tứ cố vô thân: mồ côi, không có ai thân thiết, ruột thịt.c Da mồi tóc sương: chỉ người già, tóc đã bạc, gia đã nổi đồi mồi.Thầy bói xem voiẾch ngồi đáy giếng Con Rồng cháu Tiên Kể vắn tắt các truyền thuyết và ngụ ngôn tương ứng để thấy rõ lai lịch của các thành ngữ: Con Rồng cháu Tiên, Ếch ngồi đấy giếng, Thầy bói xem voi.Bài tập 2Nhìn hình đoán thành ngữĂn cháo đá bát. Sự bội bạc, phản bội, vong ơn.Luật chơi- Chia lớp làm hai đội. Trong thời gian 2 phút. Tín hiệu trả lời là giơ tay.Nếu nhóm 1 tìm thành ngữ phần a thì nhóm 2 giải thành ngữ.- Ngược lại nhóm 2 tìm thành ngữ phần b thì nhóm 1 giải thành ngữ đóĐội nào tìm và giải thành ngữ nhanh nhất sẽ là đội thắng cuộc.Trò chơi tìm cho nhanh , giải cho đúng So sánh thành ngữ và tục ngữ Thể loại Tục ngữThành ngữGiống nhau- Là sản phẩm tinh thần của nông dân Việt Nam- Đều mang tư tưởng hướng thiện tốt đẹpKhác nhau- Là câu nói ngắn gọn ,ổn định, có nhịp điệu, giàu hình ảnh,Là những kinh nghiệm của dân gian- Làm câu- Có khả năng sử dụng độc lập- Là cụm từ cố địnhBiểu thị một ý nghĩa hoàn chỉnh- Làm thành phần câu- Phải đặt trong ngữ cảnh cụ thểCấu tạoNội dungVai trò ngữ pháp Lời tiếng nói Một nắng hai . Ngày lành tháng . No cơm ấm .ănsươngtốtáo Bách bách thắng Sinh ....lập nghiệp Chân cứng đá Máu chảy .mềmcơĐiền thêm yếu tố để thành ngữ được trọn vẹnruộtmềmBài tập 3chiến