Bài giảng Ngữ Văn Lớp 7 - Tiết 85: Câu đặc biệt - Trường THCS An Hồng

GV GIẢNG DẠY: TRƯƠNG THỊ PHƯƠNG HOA CHÀO CÁC EM HỌC SINH KHỐI 7TRƯỜNG THCS AN HỒNGKIỂM TRA BÀI CŨ1. Trong các câu sau, câu nào là câu rút gọn?Mùa xuân đến rồi!Ngày mai, tôi đi chợ.Học ăn, học nói, học gói, học mở.Nam là học sinh giỏiCCâu 2: Có nên sử dụng câu rút gọn như trường hợp dưới đây không? Vì sao? Thầy giáo gọi Nam lên kiểm tra bài cũ, Nam chần chừ không muốn lên. Thầy giáo: - Em có học thuộc bài không? Bạn Nam: - Không.Lý giải: không nên sử dụng câu rút gọn như trường hợp vừa nêu. Vì đó là cách trả lời cộc lốc, khiếm nhã thiếu lễ phép và không tôn trọng người lớn tuổi hơn mình, đặc biệt đây lại là thầy giáo dạy mình.TUẦN 22TIẾT 85 : CÂU ĐẶC BIỆTI. Thế nào là câu đặc biệt ?* Ngữ liệu /(Sgk - tr27):	 Ôi, em Thuỷ! (1) Tiếng kêu sửng sốt của cô giáo làm em tôi giật mình. Em tôi bước vào lớp. (Khánh Hoài)*Tìm hiểu thêm những câu sau:+Em Thủy đã đến. (2)+ - Ai đến kia? (3) - Em Thủy. (4)Yêu cầu xác định chủ ngữ vị ngữ của câu (2), (3), (4).-Câu (2), (3), (4) xét về cấu tạo ngữ pháp, thuộc kiểu câu gì?- Câu (1) trong ngữ liệu có cách cấu tạo giống các câu trên không? Trên cơ sở phân tích NL hãy lựa chọn câu trả lời đúng trong SGK +Em Thủy đã đến.(2)v + - Ai đến kia? (3)CCv- Em Thủy.(4)C=>Câu đơn, đủ CN-VN.Câu rút gọn thành phần.+Ôi, em Thuỷ! (1)=>không thể có chủ ngữ-vị ngữ,Câu đặc biệt*Ghi nhớ 1 ( Sgk/28 )=> Câu đặc biệt là câu không có cấu tạo theo mô hình chủ ngữ, vị ngữ.Ngữ liệu bổ sung Hãy xác định câu đặc biệt và câu rút gọn trong các đoạn trích sau và chỉ ra điểm giống nhau , khác nhau của câu đặc biệt với câu rút gọn .a. Chị gặp anh ấy bao giờ ? (1) - Một đêm mùa xuân.(2) b. Một đêm mùa xuân. (1)Trên dòng sông êm ả , cái đò cũ của bác tài Phán từ từ trôi.(2) a. Câu (2) là câu rút gọn b. Câu.(1) là câu đặc biệt -Giống nhau: Có cấu tạo gồm một từ hoặc một cụm từ ngắn gọn , truyền tải thông tin nhanh . Khác nhau: Câu đặc biệt :Là loại câu không có cấu tạo theo mô hình chủ ngữ - vị ngữ .do từ hoặc cụm từ trong câu làm trung tâm cú pháp , không xác định được thành phần câu . Câu rút gọn: Là loại câu được cấu tạo theo mô hình chủ ngữ vị ngữ . dựa vào hoàn cảnh sử dụng có thể xác định được thành phần bị rút gọn và khôi phục lại thành phần đó II. Tác dụng của câu đặc biệt* Ngữ liệu: Bảng / SGKĐọc, tìm hiểu và điền vào bảng. Trình bày kết quả ->nêu tác dụng của câu đặc bịêt.An gào lên:- Sơn! Em Sơn! Sơn ơi!- Chị An ơi!“ Trời ơi!”, cô giáo tái mặt và nước mắt giàn giụa. Lũ nhỏ cũng khóc mỗi lúc một to hơn. Đoàn người nhốn nháo lên.Tiếng reo. Tiếng vỗ tay.Một đêm mùa xuân. Trên dòng sông êm ả, cái đò cũ của bác tài Phán từ từ trôi Gọi đápXác định thời gian, nơi chốnLiệt kê thông báo về sự tồn tại của sự vật Bộc lộ cảm xúc Tác dụngCâu đặc biệtTác dụng của câu đặc biệt:- Xác định thời gian, nơi chốn diễn ra sự việc được nói đến trong đoạn; Liệt kê, thông báo về sự tồn tại của sự vật, hiện tượng; Bộc lộ cảm xúc; Gọi đáp. * Ghi nhớ 2 SGK /29 II Luyện tậpBài tập 1+2* Tìm những câu đặc biệt và câu rút gọn .Chỉ ra tác dụng của chúng:a, Tinh thần yêu nước cũng như các thứ của quý.(1) Có khi được trưng bày trong tủ kính, trong bình pha lê, rõ ràng dễ thấy. (2) Nhưng cũng có khi cất giấu kín đáo trong rương, trong hòm. (3) Bổn phận của chúng ta là làm cho những thứ của quý kín đáo ấy đều được đưa ra trưng bày. (4) Nghĩa là phải ra sức giải thích, tuyên truyền, tổ chức, lãnh đạo, làm cho tinh thần yêu nước của tất cả mọi người đều được thực hành vào công việc yêu nước, công việc kháng chiến. (5)(Hồ Chí Minh)Kết quả: - Không có câu đặc biệt. - Có các câu rút gọn: Câu 2, câu 3, câu 5.=> Tác dụng: Làm cõu gọn hơn, tránh lặp từ ngữ ở các câu trước.b, Đứng trước tổ dế, ong xanh khẽ vỗ cánh, uốn mình, giương cặp răng rộng và nhọn như đôi gọng kìm rồi thoắt cái lao nhanh xuống hang sâu. (1)Ba giây (2)Bốn giây (3)Năm giây (4)Lâu quá!(5)(Vũ Tú Nam) Kết quả: : - Không có câu rút gọn. - Có các câu đặc biệt: Câu 2, 3, 4, 5.=> Tác dụng : Xác định thời gian, bộc lộ cảm xúc. c, Sóng ầm ầm đập vào những tảng đá lớn ven bờ.(1) Gió biển thổi lồng lộng.(2) Ngoài kia là ánh đèn sáng rọi của một con tàu.(3) Một hồi còi.(4)(Nguyễn Trí Huân)Kết quả: - Không có câu rút gọn. - Có câu đặc biệt: Câu 4.=>Tác dụng: liệt kê thông báo về 1 sự việc hiện tượngd, Chim sâu hỏi chiếc lá: (1) Lá ơi! (2) Hãy kể chuyện cuộc đời bạn cho tôi nghe đi! (3) Bình thường lắm, chẳng có gì đáng kể đâu. (4)(Trần Hoài Dương)Kết quả: - Câu đặc biệt: Câu (2) => Tác dụng: dùng để gọi đáp. - Các câu rút gọn: Câu 3, 4.=> Tác dụng: Làm cho câu gọn hơn, Tránh lặp từ, thông tin nhanh.Viết đoạn văn ngắn(5-7 câu) tả cảnh quê hương em, trong đó có một vài câu đặc biệt.Tham khảo để vận dụng: Mùa xuân. Mùa của sự sinh sôi và nảy nở. Xuân về, cây cối đâm chồi nảy lộc, muôn hoa đua nở.. Và lòng người cũng rộn ràng chẳng kém. Khi xuân về mang theo hương vị của ngày tết cổ truyền. Khắp nơi cùng đón mừng xuân sang. Trong không khí ngập tràn niềm vui ấy, em thầm gọi: Chúa xuân ơi! Bài tập vận dụng:Bài tập mở rộng : Xác định câu đặc biệt và cho biết tác dụng của nó trong đoạn trích sau : Hai ông sợ vợ tâm sự với nhau. Một ông thở dài : Hôm qua, sau trận cãi nhau tơi bời, tớ buộc bà ấy phải quỳ . - Bịa ! - Thật mà ! - Thế cơ à ? Rồi sao nữa ? - Bà ấy quỳ xuống đất và bảo Thôi ! bò ra khỏi giường . Truyện dân gian Kết quả Các câu đặc biệt và tác dụng - Bịa ! có tác dụng phủ định - Thật mà ! khẳng định và bộc lộ cảm xúc - Thế cơ à ? Rồi sao nữa ? hỏi và bộc lộ cảm xúc - Thôi ! mệnh lệnh và bộc lộ cảm xúc.GV GIẢNG DẠY: TRƯƠNG THỊ PHƯƠNG HOA TRƯỜNG THCS AN HỒNGCHÀO CÁC EMBài tập thêmBài 1. Tìm các câu đặc biệt và nêu tác dụng?1, Ôi, đẹp quá! Sao lại có bông hoa bằng lăng nở muộn thế kia? ( Phạm Hổ)2, Huyện Nam Đàn, tỉnh Nghệ An. Đoàn kịch lưu động chúng tôi đóng lại, tránh cái gió Lào. (Nguyễn Tuân)3, Đêm trăng. Biển yên tĩnh. Tàu Phương Đông của chúng tôi buông neo trong vùng biển Trường Sa. ( Hà Đình Cẩn)1. Sài Gòn. Mùa xuân 1975. Các cánh quân đã sẵn sàng cho trận tấn công lịch sử. (Nguyễn Quang Sáng)2. Gió. Mưa. Não nùng. (Nguyễn Công Hoan)3. Ông ơi, ông ơi! Con cu cườm ta thả ra dạo nọ đã biết gáy rồi ông ạ! (Trần Hữu Tòng)4. Đình chiến. Các anh bộ đội nón lưới có gắn sao, kéo về đầy nhà Út... ( Nguyễn Thi)Bài 2. Xác định câu đặc biệt và tác dụng trong các ví dụ sau: