Giáo án Ngữ Văn Lớp 7 - Tiết 10+11: Tóm tắt văn bản theo những yêu cầu khác nhau về độ dài

Ngày soạn: 
Ngày giảng: 
TIẾT : 10,11 TÓM TẮT VĂN BẢN THEO NHỮNG YÊU CẦU KHÁC NHAU VỀ ĐỘ DÀI.
I. MỤC TIÊU 
1. Năng lực
- HS biết tóm tắt một VB theo những yêu cầu về độ dài khác nhau, đảm bảo được nội dung chính của VB.
* HS có kĩ năng tóm tắt văn bản thành thạo.
2. Phẩm chất
- HS có ý thức vận dụng kiến thức đã học vào thực hành tóm tắt văn bản đảm bảo tính trung thực.
II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU
1.Giáo viên: KHBD, SGK, SGV Máy tính, máy chiếu, PHT,
2. Học sinh: SGK, bài soạn,...
III.TIẾN TRÌNH DẠY HỌC
 HOẠT ĐỘNG 1: Mở đầu 
* Mục tiêu: Tạo hứng thú cho học sinh, chuẩn bị tâm thế tiếp cận kiến thức mới.
* Tổ chức thực hiện 
 GV đặt câu hỏi: Khi soạn bài các văn bản là truyện các em phải tóm tắt văn bản. Em đã tóm tắt văn bản như thế nào? (Em thực hiện như thế nào?)
 HS chia sẻ
 Đọc văn bản, xác định sự việc chính, tóm tắt..( văn bản tóm tắt ngắn gọn hơn so với văn bản gốc...)
 GV vào bài: Tóm tắt văn bản là một kĩ năng rất quan trọng trong trong học tập, khi đọc một tác phẩm văn học, muốn nhớ được lâu, người đọc thường phải ghi chép lại bằng cách tóm tắt nội dung tác phẩm đó. Tuỳ từng yêu cầu khác nhau mà VB tóm tắt có độ dài ngắn khác nhau, văn bản tóm tắt phải đảm bảo yêu cầu gì bài học hôm nay cô sẽ cùng các em sẽ tìm hiểu.
 HOẠT ĐỘNG 2: Hình thành kiến thức 
* Mục tiêu: 
- HS biết tóm tắt một VB theo những yêu cầu về độ dài khác nhau, đảm bảo được nội dung chính của VB.
* Tổ chức thực hiện:
Hoạt động của GV- HS
Nội dung chính
HS HĐN4-15p đọc 2 văn bản tóm tắt truyền thuyết Sơn Tinh, Thuỷ Tinh trong SGK (trang 27-28) trả lời câu hỏi
1. VB tóm tắt có phản ánh trung thành nội dung của Vb gốc không?
2. VB tóm tắt có trình bày được những ý chính, những điểm quan trọng trong Vb gốc không?
3. Nêu một số từ ngữ quan trọng của VB gốc được thể hiện trong VB tóm tắt.
4. Nhận xét về độ dài của VB tóm tắt 1 và VB tóm tắt 2?
Nhóm 1 HS trình bày, chia sẻ ý 1,2. GVKL/SL
Nhóm 2 HS trình bày, chia sẻ ý 3,4. GVKL/SL
Hỏi: Qua bài tập trên em rút yêu cầu gì đối với văn bản tóm tắt? 
HS chia sẻ. GVKL
HS đọc yêu cầu SGK/27.
GV nhấn mạnh thêm trên SL.
- Phản ánh đúng nội dung của VB gốc: tránh đưa nhận xét chủ quan hoặc những thông tin không có trong VB gốc;
- Trình bày được những ý chính, những điểm quan trọng của VB gốc: cần thâu tóm được nội dung không thể lược bỏ của VB gốc;
- Sử dụng các từ ngữ quan trọng của VB gốc: đó là các “từ khoá”, từ then chốt, xuất hiện nhiều, chứa đựng nhiều tông tin;
- Đáp ứng được những yêu cầu khác nhau về độ dài của VB tóm tắt: VB tóm tắt phải luôn ngắn hơn VB gốc. Tuỳ mục đích, cách thức, hoàn cảnh tóm tắt, để điều chỉnh dung lượng.
HS HĐCĐ-5p đọc phần 2 Thực hành viết theo các bước SGK (trang 28) trả lời câu hỏi
 Tóm tắt văn bản cần thực hiện những bước nào? Nhiệm vụ của mỗi bước? 
HS báo cáo, chia sẻ. GVKL/SL 
*GV nhấn mạnh: cần xác định mục đích viết và người đọc trước khi viết bài.
Hỏi: Mục đích viết văn bản tóm tắt là gi? Đối tượng đọc là ai?
HS dự vào phần nhận biết trả lời.
- Mục đích viết: Giới thiệu nội dung chính của VB gốc để lưu giữ làm tài liệu hoặc chia sẻ với người đọc.
- Người đọc: Thầy cô, bạn bè và những người quan tâm đến VB.
I. Yêu cầu đối với văn bản tóm tắt
1. Bài tập (SGK/27)
Tóm tắt truyền thuyết Sơn Tinh, Thuỷ Tinh
- Hai VB đều phản ánh trung thành nội dung của VB gốc.
- Hai VB trình bày được những ý chính, những điểm quan trọng của VB gốc.
- Hai VB đều thể hiện được một số từ ngữ quan trọng trong VB gốc như: Hùng Vương thứ mười tám, Mị nương, Sơn Tinh- chúa miền non cao, Thuỷ Tinh- chúa vùng nước thẳm, cầu hôn, lễ vật, nổi giận, thua, 
- Độ dài (Dung lượng) VB1 ngắn hơn VB2, VB2 miêu tả sự việc kĩ hơn so với VB1.
2. Kết luận
- Yêu cầu đối với văn bản tóm tắt.(SGK)
II. Các bước tóm tắt văn bản. 
1. Bước 1. Trước khi tóm tắt
* Xác định mục đích viết, người đọc. 
a. Đọc kĩ văn bản gốc.
b. Xác định nội dung chính cần tóm tắt
- Nội dung cốt lõi của toàn VB
- Xác định các phần và tìm ý chính của từng phần trong VB.
- Tìm từ ngữ quan trọng của VB
- Ghi ra giấy những ý chính của văn bản.
c. Xác định yêu cầu về độ dài của VB tóm tắt
- Xác định ý lớn ý nhỏ của VB gốc.
- Lựa chọn: VB tóm tắt ngắn gọn, VB có dung lượng lớn hơn.
2. Bước 2. Viết văn bản tóm tắt
 Lưu ý khi viết (SGK/ 29)
3. Bước 3. Chỉnh sửa.
 Bằng phiếu chỉnh sửa(SGK/29)
 * Củng cố
	Khi soạn bài các em tóm tắt văn bản, các em đã thực hiện được những bước nào trong các bước trên chưa?
	 HS chia sẻ. GV chốt lại.
*Hướng dẫn học bài
 - Về nhà học bài nắm vững yêu cầu đối với văn bản tóm tắt.
	- Các bước tóm tắt văn bản.
	- Chuẩn bị thực hành tóm tắt các văn bản em đã học theo các bước trên
 (Tóm tắt văn bản Bầy chim chìa vôi theo các bước trên)
Tiết 11
*Khởi động
 Hỏi: Trình bày các bước tóm tắt văn bản?
 Hs chia sẻ. GV dẫn dắt vào bài : Để củng cố kiến thức đó chúng ta cùng đi vào phần luyện tập thực hành tóm tắt văn bản hôm nay
 HOẠT ĐỘNG 3: Luyện tập 
* Mục tiêu: 
	Củng cố lại kiến thức đã học qua làm bài tập thực hành tóm tắt văn bản “Bầy chim chìa vôi” (Nguyễn Quang Thiều)
* Tổ chức thực hiện: 
Hoạt động của GV- HS
Nội dung chính
 HĐN4- 20p thực hiện bước 1 cho đề bài tóm tắt VB “Bầy chim chìa vôi” (Nguyễn Quang Thiều) theo các bước đã học.
HS trình bày, chia sẻ.
Hs nhận xét. Gv sửa chữa
GVKL/SL 
- Mục đích viết: Giới thiệu nội dung chính của VB gốc để lưu giữ làm tài liệu hoặc chia sẻ với người đọc.
- Người đọc: Thầy cô, bạn bè và những người quan tâm đến VB.
HS HĐCN-7p thực hiện bước 2,3
HS chia sẻ, HS nhận xét.GV nhận xét sửa chữa 
GV chiếu văn bản tóm tắt tham khảo
III. Luyện tập
Đề bài
Tóm tắt VB “Bầy chim chìa vôi” (Nguyễn Quang Thiều)
1. Bước 1. Trước khi tóm tắt
a. Đọc kĩ văn bản gốc
b. Xác định nội dung chính cần tóm tắt
- Nội dung cốt lõi: Chuyện hai anh em Mên và Mon đi đò ra bãi cát giữa sông để cứu tổ chim sắp bị ngập nước và xúc động khi chứng kiến cảnh đàn chim bé bỏng bứt khỏi dòng nước khổng lồ bay lên.
- Ý chính các phần 
+ Phần (1): Khoảng hai giờ sáng, trời mưa to, hai anh em Mên và Mon không thể ngủ được vì sợ những con chim chìa vôi ở bãi sông bị chết đuối.
+ Phần (2): Hai anh em Mên và Mon vẫn lo rằng tổ chim chìa vôi sẽ bị ngập, chìm trong dòng nước lớn. Hai anh em nghĩ cách mang tổ chim vào bờ. 
+ Phần (3): Mên và Mon đi đò ra dải cát giữa sông và xúc động khi chứng kiến cảnh chim bố, chim mẹ dẫn bầy chim non bay lên, bứt khỏi dòng nước khổng lồ.
- Từ ngữ quan trọng: hai giờ sáng, hai anh em Mên và Mon, chim chìa vôi, chết đuối, dải cát giữa sông, bay lên khỏi dòng nước lớn, 
c. Xác định yêu cầu về độ dài của VB tóm tắt
- Ý lớn: 
+ Phần (1): Hai anh em Mên và Mon sợ những con chim chìa vôi ở bãi sông bị chết đuối.
+ Phần (2): Hai anh em nghĩ cách mang tổ chim vào bờ. 
+ Phần (3): Mên và Mon đi ra sông và chứng kiến cảnh bầy chim non bay lên khỏi dòng nước.
- Ý nhỏ: hai giờ sáng, trời mưa to, hai anh em không ngủ được, hai anh em lo bầy chim bị ngập chìm trong dòng nước lớn, hai anh em đi đò ra dải cát giữa sông, chim bố, chim mẹ dẫn bầy chim non bay lên 
2. Bước 2. Viết văn bản tóm tắt
3. Bước 3. Chỉnh sửa
TÓM TẮT BẦY CHIM CHÌA VÔI
Văn bản 1
Hai anh em Mên và Mon sợ những con chim chìa vôi ở bãi sông bị chết đuối. Sau đó, hai anh em nghĩ cách mang tổ chim vào bờ. Chúng đi ra sông và chứng kiến cảnh bầy chim non bay lên khỏi dòng nước.
Văn bản 2
Khoảng hai giờ sáng, trời mưa to, hai anh em Mên và Mon không thể ngủ được vì sợ những con chim chìa vôi ở bãi sông bị chết đuối. Chúng vẫn lo rằng tổ chim chìa vôi sẽ bị ngập, chìm trong dòng nước lớn. Hai anh em nghĩ cách mang tổ chim vào bờ. Mên và Mon đi đò ra dải cát giữa sông và xúc động, nhận ra chúng đã khóc từ lúc nào, khi chứng kiến cảnh chim bố, chim mẹ dẫn bầy chim non bay lên, bứt khỏi dòng nước khổng lồ, “thực hiện xong chuyến bay quan trọng, đầu tiên và kì vĩ nhất trong đời chúng”. Mên và Mon trở về nhà “nhìn nhau và cùng bật cười ngượng nghịu”.
HOẠT ĐỘNG 4: VẬN DỤNG ( Hướng dẫn để HS làm ở nhà)
* Mục tiêu: Vận dụng kiến thức đã học về tóm tắt văn bản để tóm tắt văn bản đã học. 
* Cách thực hiện
 Gv giao giao nhiệm vụ HS về nhà thực hiện:
 - Thực hiện các bước tóm tắt VB “Đi lấy mật”
 - Tự đánh giá việc thực hiện bằng bảng kiểm.
BẢNG KIỂM 
 Xem lại các bước làm bài và đọc kĩ lại bài viết, 
tự đánh dấu (x) vào ô Đạt hoặc Không đạt
STT
Tiêu chí
Đạt
Không đạt
1
Đọc kĩ VB gốc để hiểu đúng nội dung, chủ đề của VB.
2
Xác định nội dung chính cần tóm tắt.
3
Sắp xếp các nội dung chính theo một trật tự hợp lí.
4
Xác định yêu cầu về độ dài của VB tóm tắt.
5
Viết VB tóm tắt theo trật tự nội dung chính đã xác định.
6
Đọc lại bản tóm tắt và chỉnh sửa bản tóm tắt.
* Củng cố 
 Tiết học hôm nay giúp em củng cố đơn vị kiến thức nào của bài học.
 HS chia sẻ.GVchốt lại.
* Hướng dẫn về nhà 
Hoàn thiện lại bài viết theo phiếu chỉnh sửa.
Thực hiện nội dung phần vận dụng. 
Chuẩn bị phần Nói và nghe: Trao đổi về một vấn đề mà em quan tâm.