Giáo án Ngữ văn Lớp 7 - Tiết 92+93: Đức tính giản dị của Bác Hồ (Phạm Văn Đồng)

CHỦ ĐỀ 2
CÁC VĂN BẢN NGHỊ LUẬN CHỨNG MINH TIÊU BIỂU
 VÀ LUYỆN TẬP LẬP LUẬN CHỨNG MINH.
Ngày dạy: 7A1 7A2
 Tiết 92,93 - Văn bản:
ĐỨC TÍNH GIẢN DỊ CỦA BÁC HỒ
 (Phạm Văn Đồng)
 Ổn dịnh tổ chức:
 7A1:................................................................................................
 7A2:................................................................................................
 A. Hoạt động khởi động 
 - Mục tiêu: Tạo tâm thế, định hướng chú ý cho học sinh. 
- Phương pháp: Hoạt động nhóm
Em đã được học bài thơ hoặc bài văn nào nói về Bác? Trong bài học đó em biết được gì về phẩm chất của Bác?
- Các bài viết, bài thơ: Đêm nay Bác không ngủ- Minh Huệ,, Bác ơi!- Tố Hữu, Viếng lăng Bác - Viễn Phương, Người đi tìm hình của nước- Chế Lan Viên,
GV: Ở chương trình ngữ văn 6 với bài thơ “ Đêm nay Bác không ngủ” chúng ta xúc động trước hình ảnh giản dị, chân thực mà lớn lao của Người cha mái tóc bạc suốt đêm không ngủ đốt lửa sưởi ấm cho người chiến sĩ, chăm sóc ân cần cho từng chiến sĩ, không chỉ vậy Người còn lo lắng cho nhân dân Giờ hôm nay chúng ta lại một lần nữa nhận rõ hơn phẩm chất cao đẹp này của HCM qua đoạn văn xuôi nghị luận của cố thủ tướng Phạm Văn Đồng với nhan đề Đức tính giản dị của bác Hồ.
B. Hoạt độnghình thành kiến thức
Hoạt động của thầy và trò
Nội dung
Hoạt động 1: Hướng dẫn đọc, tìm hiểu chung:
- Mục tiêu: Học sinh nắm được những nét chính về tác giả, cảm nhận được đức tính giản dị của Bác 
- Phương pháp: Dạy học nêu vấn đề và giải quyết vấn đề.
Học sinh đọc chú thích * trong SGk
? Nêu những hiểu biết của em về tác giả, tác phẩm?
- Phạm Văn Đồng là một trong những học trò xuất sắc và là một cộng sự gần gũi của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Suốt mấy chục năm được sống và làm việc cạnh Bác Hồ, ông đã viết nhiều bài và sách về Bác Hồ bằng sự hiểu biết tường tận và tình cảm kính yêu chân thành thắm thiết của mình.
?Nêu xuất xứ của văn bản 
- GV hướng dẫn đọc văn bản
Cách đọc: Đoạn trích này không chỉ thuyết phục bằng lí lẽ, dẫn chứng mà còn bằng cả thái độ, tình cảm của tác giả. Vì vậy khi đọc không chỉ cần rõ ràng, mạch lạc mà còn phải thể hiện được tình cảm của tác giả (sôi nổi cảm xúc), lưu ý những câu cảm.
 - Giải nghĩa các từ khó: Sgk
+ Nhất quán: thống nhất, không khác
+Tươm tất(tt): chu đáo, đẹp đẽ, cẩn thận 
? Bài viết thuộc kiểu bài nào?
GV: Trong vb tác giả đã sử dụng kết hợp các kiểu nghị luận chứng minh, giải thích, bình luận. Kiểu nghị luận chứng minh là chính
? Mục đích chứng minh của vb này là gì ?
- HS: Làm rõ để mọi người hiểu về đức tính giản dị của BH
? Để đạt được mục đích đó tác giả đã tổ chức lập luận theo trình tự nào?
Đi từ nhận xét khái quát đến những biểu hiện cụ thể của đức tính gian dị của Bác
? Từ đó hãy xác định bố cục văn bản 
- Hai phần: Mb, Tb. Không có phần kết bài vì đây là đoạn trích
+ MB: Từ đầu... “tuyệt đẹp”: Nhận định chung về tính giản dị của Bác Hồ.
+TB: Còn lại: chứng minh đức tính giản dị của Bác Hồ.
GV; Trong phần thứ hai của văn bản tác giả đã cho thấy hai biểu hiện lớn của đức tính giản dị của Bác :
+ Giản dị trong lối sống
+ Giản dị trong cách nói và viết
Hoạt động 2: Hướng dẫn đọc, hiểu văn bản.
- Mục tiêu: Học sinh nắm được những biểu hiện của đức tính giản dị của Bác Hồ:
- Phương pháp: Dạy học nêu vấn đề và giải quyết vấn đề. HS chú ý đoạn 1 và 2. \
GV: Phép lập luận chủ yếu trong bài là chứng minh, vì vậy để chứng minh thuyết phục, tác giả phải đưa ra hệ thống luận cứ đầy đủ, với lí lẽ chặt chẽ và những dẫn chứng chính xác, cụ thể, toàn diện, làm sáng tỏ từng luận cứ. Vì thế, tìm hiểu điều đó cũng có nghĩa là tìm hiểu nghệ thuật chứng minh của tác giả. 
Gọi H đọc đoạn đầu “Điều rất quan tuyệt đẹp”.
? Câu văn nào nêu luận điểm của văn bản
? Luận điểm này đề cập đến 2 phạm vi đời sống của Bác, đó là đời sống cách mạng to lớn và đời sống hằng ngày giản dị. Em nhận thấy văn bản tập trung làm nổi rõ phạm vi đời sống nào của Bác?
- Đời sống giản dị hằng ngày.
GV: Trong đời sống hằng ngày, đức tính giản dị của Bác Hồ được bộc lộ. Đức tính này được tác giả nhận định bằng những từ nào? Trong đó từ nào quan trọng nhất? Vì sao? 
GV: Ngay đoạn văn đầu tác giả vừa nêu vấn đề trực tiếp vừa nhấn mạnh tầm quan trọng của nó, đặt nó trong mối quan hệ giữa đời hoạt động chính trị cách mạng lay trời chuyển đất với đời sống hằng ngày, trong sự nhất quán thống nhất cao độ. Nghĩa là có sự hài hoà kết hợp và thống nhất giữa 2 phẩm chất vĩ đại và giản dị, chính trị và đạo đức trong con người, trong lối sống, tính cách của Bác. Tiếp theo tác giả giải thích, mở rộng phẩm chất giản dị đặc biệt ấy vẫn được giữ nguyên vẹn qua cuộc đời 60 năm hoạt động cách mạng đầy sóng gió của Người vì một mục đích duy nhất và vô cùng cao đẹp: tất cả vì nước, vì dân, vì sự nghiệp lớn của dân tộc không hề gợn chút cá nhân.
GDKNS: Tự nhận thức được đời sống giản dị hằng ngày của bản thân cần học tập ở Bác .
?Trong đó từ nào quan trọng nhất? Vì sao?
GV: Từ “Thanh bạch” vì từ này thâu tóm đức tính giản dị của Bác. Trong thanh bạch có giản dị, trong sáng và đẹp trong lối sống của người cách mạng
? Trong khi nhận định về đức tính giản dị của Bác Hồ tác giả đã có thái độ như thế nào? Lời văn nào chứng tỏ thái độ đó?
- Tin ở nhận định của mình (điều rất quan trọng cần phải làm nổi bật là) và sự ngợi ca đối với Bác (rất lạ lùng, rất kì diệu là).
Gv chốt: Ngay đoạn văn đầu tác giả vừa nêu vấn đề trực tiếp vừa nhấn mạnh tầm quan trọng của nó, đặt nó trong mối quan hệ giữa đời hoạt động chính trị cách mạng lay trời chuyển đất với đời sống hằng ngày, trong sự nhất quán thống nhất cao độ. Nghĩa là có sự hài hoà kết hợp và thống nhất giữa 2 phẩm chất vĩ đại và giản dị, chính trị và đạo đức trong con người, trong lối sống, tính cách của Bác. Tiếp theo tác giả giải thích, mở rộng phẩm chất giản dị đặc biệt ấy vẫn được giữ nguyên vẹn qua cuộc đời 60 năm hoạt động cách mạng đầy sóng gió của Người vì một mục đích duy nhất và vô cùng cao đẹp: tất cả vì nước, vì dân, vì sự nghiệp lớn của dân tộc không hề gợn chút cá nhân.
Tiết 2:
Ngày dạy: 7A1: 7A2:
Ổn dịnh tổ chức:
 7A1:................................................................
 7A2:................................................................
- GV cho HS chú ý phần còn lại
? Trong phần tiếp theo tác giả đã đề cập đến 2 phương diện trong lối sống giản dị của Bác, đó là những phương diện nào? 
- Bác giản dị trong lối sống hàng ngày.
- Bác giản dị trong quan hệ với mọi người.
- Bác giản dị trong cách nói và viết.
?Để làm rõ nếp sinh hoạt giản dị của Bác tác giả đã dựa trên những chứng cứ nào
+ Bữa cơm của Bác (Bữa cơm chỉ có sắp xếp tươm tất)
+ Cái nhà sàn nơi Bác ở (Cái nhà sàn vườn hoa)
? Nhận xét những dẫn chứng được nêu trong đoạn này?
->Dẫn chứng chọn lọc, tiêu biểu, giản dị, đời thường, gần gũi với mọi người nên dễ hiểu, dễ thuyết phục người đọc. 
? Em có thể đọc lại một số câu thơ của chính Bác Hồ nói về đời sống hàng ngày giản dị của Bác hoặc kể một mẩu chuyện về đời sống giản dị của Bác.
- Nhớ Ông cụ, mắt sáng ngời,
Áo nâu, túi vải đẹp tươi lạ thường
- Bác Hồ đó chiếc áo nâu giản dị, 
Màu quê hương bền bỉ, đậm đà
?Để thuyết phục người đọc về sự giản dị của Bác trong quan hệ với mọi người tác giả đã nêu những chi tiết cụ thể nào
?Nhận xét về cách đưa dẫn chứng trong đoạn này?
? Trong đoạn văn này ngoài việc đưa ra những dẫn chứng chọn lọc tiêu biểu để chứng minh tác giả còn kết hợp với bình luận và biểu cảm. Hãy chỉ ra những câu văn bình luận, biểu cảm đó? Tác dụng?
+ Ở sự việc nhỏ đó, chúng ta còn thấy Bác quý trọng biết bao kết quả sản xuất của con người và kính trọng như thế nào người phục vụ. 
+ Một đời người như vậy thanh bạch và tao nhã biết bao. 
-> Có tác dụng khẳng định lối sống giản dị của Bác, bày tỏ tình cảm quý trọng của người viết, tác động tới tình cảm, cảm xúc người đọc người nghe.
GV: Trong đoạn văn tiếp theo, tác giả giải thích và bình luận về lí do và ý nghĩa của đức tính giản dị của Bác
? Em hiểu gì về lí do của lối sống giản dị của Bác Hồ từ lời giải thích sau đây của tg: “ BH sống đời sống giản dị...nhân dân”
Bác sống giản dị vì Người được tôi luyện trong cuộc đấu tranh gian khổ của nhân dân
?Em hiểu ntn về ý nghĩa của lối sống giản dị của BH từ lời bình luận của tg: “Đời sống vật chất giản dị càng hòa hợp với ...ngày nay”
Lối sống giản dị hòa hợp với các giá trị tinh thần khác làm thành phẩm chất cao quý tuyệt đẹp ở BH
Đó là biểu hiện của đời sống thật sự văn minh mà mọi ngừoi cần lấy làm gương sáng noi theo
? Nhận xét về những lời giải thích, bình luận này của tác giả
Sâu sắc, đúng với con người Bác, mang cảm xúc ngưỡng mộ
Đoạn cuối văn bản làm sáng tỏ sự giản dị trong cách nói và viết
? Tác giả đã dẫn những câu nói nào của Bác?
? Tại sao tác giả lại dẫn những câu nói này để chứng minh cho sự giản dị trong cách nói và viết của Bác?
GV: Thật bất ngờ là những điều lớn lao đó đã được Bác nói ra rất giản dị, dễ hiểu.
? Tác giả đã giải thích lí do Bác nói giản dị như thế nào? 
- Vì Bác muốn cho quần chúng nhân dân hiểu được, nhớ được, làm được. 
?Từ đó em hiểu thêm gì về tác dụng của những lời nói và viết của Bác?
- Có sức tập hợp, lôi cuốn, cảm hoá lòng người.
?Tác giả đã bình luận như thế nào về tác dụng của lối nói giản dị sâu sắc của Bác Hồ
? Em hiểu như thế nào về ý nghĩa của lời bình này
Hoạt động 4: Hướng dẫn HS tổng kết 
- Mục tiêu: Học sinh nắm được những nét đặc sắc về nội dung và nghệ thuật của văn bản
- Phương pháp: vấn đáp
?Nêu những nét đặc sắc về nghệ thuật trong văn bản?
.
? Em hãy nêu ý nghĩa của văn bản.
? Qua vaên baûn, em hieåu gì veà tình caûm cuûa taùc giaû 
-Taùc giaû: Laø ngöôøi kính yeâu vaø traân troïng Baùc.
C. Hoạt động luyện tập 
- Mục tiêu: Củng cố kiến thức vừa học
- Phương pháp: Dạy học nêu vấn đề và giải quyết vấn đề.
? Tìm một số ví dụ để chứng minh sự giản dị trong thơ văn của Bác
?Bản thân em học được điều gì quan những đức tính giản dị của Bác Hồ?
Ăn mặc giản dị phù hợp hoàn cảnh gđ
Luôn gần gũi, cởi mở, chân thành với mọi người
- Học tập, rèn luyện, noi theo tấm gương Bác Hồ.
I. Đọc, tìm hiểu chung
1. Tác giả: Phạm Văn Đồng (1906-2000)
 - Là nhà cách mạng, nhà văn hoá lớn của dân tộc
- Các tác phẩm của ông lôi cuốn người đọc bằng tư tưởng sâu sắc, giản dị, tình cảm sôi nổi, lời văn trong sáng, hấp dẫn.
2. Văn bản
- Xuất xứ: Trích trong bài diễn văn lễ kỷ niệm 80 năm ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh 
- Thể loại: Nghị luận chứng minh.
- Bố cục: 2 phần.
II. Đọc, hiểu văn bản:
1.Nhận định chung về đức tính giản dị của Bác 
“Sự nhất quán giữa đời hoạt động chính trị lay trời chuyển đất với đời sống bình thường vô cùng giản dị và khiêm tốn của Hồ Chủ Tịch”
->luận điểm của văn bản 
- Đức tính giản dị của Bác: trong sáng, thanh bạch, tuyệt đẹp.
®Thể hiện niềm tin của tác giả
 vào nhận định của mình và sự 
ngợi ca đối với Bác 
2. Những biểu hiện của đức tính giản dị của Bác Hồ 
a) Bác giản dị trong lối sống
+ Bữa cơm: đạm bạc, tiết kiệm, chỉ có vài ba món đơn giản dân dã, ...
+ Nhà ở: sàn gỗ thoáng mát, chỉ có vài ba phòng, ...
+ Lối sống: Tự mình làm việc từ lớn đến nhỏ.
->Dẫn chứng chọn lọc, tiêu biểu, giản dị, đời thường 
b) Bác giản dị trong quan hệ với mọi người:
+ Viết thư cho một đồng chí.
+ Nói chuyện với các cháu miền Nam.
+ Đi thăm nhà tập thể của công nhân.
+ Đặt tên cho người phục vụ.
- Liệt kê,tiêu biểu
-> làm nổi rõ con người của Bác trong quan hệ với mọi người: trân trọng, yêu quý tất cả.
c) Bác giản dị trong cách nói và viết:
Những câu nói nổi tiếng của Bác:
- “Không có gì quý hơn độc lập, tự do”
- “ Nước Việt Nam.....thay đổi”
-> Đó là những câu nói nổi tiếng, ngắn gọn, dễ nhớ, dễ thuộc. Mọi người dân đều biết, đều thuộc và hiểu câu nói này.
- Bình luận về cách nói giản dị đó: “Những chân lí giản dị anh hùng cách mạng”.
->Đề cao sức mạnh phi thường của lối nói giản dị và sâu sắc -> khơi dậy lòng yêu nước, ý chí cách mạng -> khẳng định tài năng của Bác.
 III. Tổng kết
1. Nghệ thuật
- Dẫn chứng cụ thể,lí lẽ bình luận sâu sắc có sức thuyết phục.
- Lập luận theo trình tự hợp lí.
2. Ý nghĩa:
- Ca ngợi phẩm chất cao đẹp, đức tính giản dị của Chủ tịch Hồ Chí Minh.
- Bài học về học tập và rèn luyện noi theo tấm gương của Chủ tịch Hồ Chí Minh.
IV. Luyện tập
- "Bác Hồ đó chiếc áo nâu giản dị
 Màu quê hương bền bỉ, đậm đà."
 (Tố Hữu).
- "Tôi nói đồng bào nghe rõ không"
(02/9/1945 - Hồ Chí Minh). - “Bác thường để lại đĩa thịt gà mà ăn trọn mấy quả cà xứ Nghệ. Tránh nói to và đi rất nhẹ ở trong vườn”
 (Việt Phương.) 
D. Hoạt động vận dụng
- Mục tiêu: Giúp học sinh biết vận dụng linh hoạt kiến thức vừa học vào thực tế đời sống
- Phương pháp: Dạy học nêu vấn đề và giải quyết vấn đề.
? Em học tập được gì từ cách nghị luận của tác giả trong văn bản này?
Vd:
- Tạo văn bản nghị luận cần kết hợp chứng minh, giải thích, bình luận
- Cách chọn dẫn chứng tiêu biểu
- Người viết có thể bày tỏ cảm xúc