Giáo án dạy theo chủ đề môn Ngữ văn Lớp 7

DẠY HỌC THEO CHỦ ĐỀ
Bước 1: Xác định vấn đề cần giải quyết trong bài học
Chủ đề: Văn học (truyện, hồi ký) và Tập làm văn (Bố cục và tính thống nhất văn bản)
Bước 2: Xây dựng nội dung chủ đề bài học
Tiết 1-2 : Tôi đi học
Tiết 3-4 : Trong lòng mẹ
Tiết 5-6: Tính thống nhất về chủ đề của văn bản.
Tiết 7-8: Bố cục của văn bản.
* Thời lượng 8 tiết: theo KHDH tiết 1-2, 3-4, 5-6, 7-8 (Tuần 1- 2)
Bước 3. Xác định mục tiêu bài học
*Mục tiêu cần đạt: 
 - Cảm nhận được tâm trạng, cảm giác của nhân vật “ tôi” ở buổi tựu trường đầu tiên trong một đoạn trích truyện có sử dụng kết hợp yếu tố miêu tả và biểu cảm .
- Thấy được ngòi bút văn xuôi giàu chất thơ, gợi dư vị trữ tình man mác của Thanh Tịnh
- Có được những kiến thức sơ giản về thể văn hồi kí .
- Thấy được đặc điểm của thể văn hồi ký và đặc sắc của thể văn này qua ngòi bút Nguyên Hồng: thấm đượm chất trữ tình, lời văn tự truyện chân thành, giàu sức truyền cảm.
- Thấy được tính thống nhất về chủ đề của văn bản và xác định được chủ đề của văn bản
- Biết viết 1 văn bản bảo đảm tính thống nhất về chủ đề, 
- Nắm được yêu cầu của văn bản về bố cục . 
- Biết xây dựng bố cục văn bản mạch lạc, phù hợp với đối tượng phản ánh và nhận thức của người đọc.
1. Kiến thức 
 - Cốt truyện, nhân vật, sự kiện trong đoạn trích Tôi đi học.
 - Nghệ thuật miêu tả tâm lí trẻ nhỏ ở tuổi đến trường trong một văn bản tự sự qua ngòi bút của Thanh Tịnh .
 - Khái niệm thể loại hồi kí.
 - Cốt truyện, nhân vật, sự kiện trong đoạn trích Trong lòng mẹ
 - Ngôn ngữ truyện thể hiện niềm khao khát, tình cảm ruột thịt sâu nặng,thiêng liêng.
 - Chủ đề văn bản 
 - Những thể hiện của chủ đề văn bản.
 - Bố cục của văn bản, tác dụng của việc xây dựng bố cục
2. Kĩ năng 
 - Đọc - hiểu đoạn trích tự sự có yếu tố miêu tả và biểu cảm 
 - Trình bày những suy nghĩ, tình cảm về mọi sự việc trong cuộc sống của bản thân .- Bước đấu biết đọc – hiểu một văn bản hồi kí 
 - Vận dụng kiến thức và sự kết hợp các phương thức biểu đạt trong văn bản tự sự để phân tích tác phẩm truyện.
 - Đọc – hiểu có khả năng bao quát toàn bộ văn bản 
 - Trình bày một văn bản nói – viết thống nhất về chủ đề 
 - Sắp xếp các đoạn văn trong bài theo một bố cục nhất định .
 - Vận dụng kiến thức về bố cục trong việc đọc - hiểu một văn bản
3. Thái độ : 
 - Yêu thích việc học. 
 - Biết yêu thương và kính trọng cha mẹ.
 - Yêu thích và sử dụng đúng nghĩa của từ ngữ.
4. Năng lực cần phát triển :
- Năng lực chung: Tự chủ và tự học, hợp tác
 * Năng lực tư duy độc lập ở người học: Biết cách sưu tầm, đọc các văn bản của tác giả, Biết viết bài nêu suy nghĩ ghi lại những ấn tượng, cảm xúc của em về một ngày tựu trường mà em nhớ nhất.
+ Tìm một vài đoạn trong văn bản có dùng yếu tố miêu tả và biểu cảm. Ghi lại một trong những kỉ niệm của bản thân với người thân 
+ Viết một đoạn văn kể lại một kỉ niệm về ngày đầu tiên đi học của chính mình . 
(cần phải bảo đảm tính thống nhất về chủ đề văn bản)
+ Xây dựng bố cục một bài văn tự sự.
* Năng lực hợp tác: giúp đỡ nhau cùng tháo gỡ những vướng mắt trong học tập như: tìm những hình ảnh chi tiết sử dụng kết hợp yếu tố miêu tả và biểu cảm thể hiện tâm trạng, cảm giác của nhân vật “ tôi” ở buổi tựu trường đầu tiên. Sự khao khát tình cảm ruột thịt sâu nặng, thiêng liêng .
+ Thấy được ngòi bút văn xuôi giàu chất thơ, gợi dư vị trữ tình man mác của Thanh Tịnh
+ Thấy được đặc điểm của thể văn hồi ký và đặc sắc của thể văn này qua ngòi bút Nguyên Hồng
+Những thể hiện của chủ đề văn bản.
+ Bố cục của văn bản, tác dụng của việc xây dựng bố cục
- Năng lực chuyên môn:Tiếp nhận văn bản ( đọc, nghe, hiểu)
Bước 4: Xác định và mô tả mức độ yêu cầu (nhận biết, thông hiểu, vận dụng, vận dụng cao)
Nội dung
Nhận biết
Thông hiểu
Vận dụng
Vận dụng cao
Tôi đi học + Trong lòng mẹ
Tính thống nhất về chủ đề của văn bản +
Bố cục của văn bản
- Xác định được nét chính về tác giả, tác phẩm của 2 bài văn trên
- Xác định những nhân vật chính và PTBĐ và các biện pháp tu từ trong VB.
- Xác định được Ngữ liệu thể hiện được chủ đề của văn bản và tính thống nhất chủ đề của văn bản.
- Hiểu được thế nào là hồi kí.
- Hiểu được nội dung chính của 2 bài văn trên
- Hiểu được nghệ thuật và ý nghĩa văn bản.
- Hiểu được chủ đề của văn bản là gì ? Tính thống nhất chủ đề của văn bản
Hiểu Bố cục của văn bản là gì? Xác định bố cục của một văn bản gồm có mấy phần? Các nội dung trong phần Thân bài thường được sắp xếp theo trình tự naò ?
- Tìm một vài đoạn trong văn bản có dùng yếu tố miêu tả và biểu cảm thể hiện tâm trạng, cảm giác của nhân vật “ tôi” ở buổi tựu trường đầu tiên
- Nhân vật người cô hiện lên qua các chi tiết, lời nói điển hình nào? Em hãy liệt kê những chi tiết này.
- Chỉ ra yếu tố tương phản trong khắc họa nhân vật bà cô và bé Hồng.
- Xác định những thể hiện của chủ đề văn bản trong đoạn văn.
- Xác định bố cục của văn bản trong BT tác dụng của việc xây dựng bố cục.
- Viết một đoạn văn kể lại một kỉ niệm về ngày đầu tiên đi học của chính mình 
- Viết một đoạn văn về chủ đề gia đình.
Viết một đoạn văn từ 7-10 câu về chủ đề em yêu thích và đặt nhan đề cho đoạn văn ấy. (cần phải bảo đảm tính thống nhất về chủ đề văn bản và bố cục văn bản)
BƯỚC 5: Biên soạn các câu hỏi/ bài tập cụ thể theo các mức độ yêu cầu đã mô tả
1. Cấp độ nhận biết:
- VB “Tôi đi học” của tác giả nào?
- VB “Tôi đi học” được viết theo thể loại nào? 
- Trong văn bản "Tôi đi học" có những nhân vật nào? Trong đó nhân vật chính là ai? Vì sao em biết?
 - Ai tác giả của Văn bản “Trong lòng mẹ”? 
- Văn bản “Trong lòng mẹ” thuộc thể loại gì?
- Đoạn trích“Trong lòng mẹ” được kể theo ngôi thứ mấy? Người kể là ai?
- Chủ đề của văn bản là gì? Tính thống nhất chủ đề của văn bản?
- Bố cục của một văn bản gồm có mấy phần?
2. Cấp độ thông hiểu
- Thế nào là hồi kí?
- Chủ đề văn bản tôi đi học là gì?
- Kỷ niệm về ngày đầu tiên đi học của nhân vật "tôi" được kể theo trình tự nào?
 - Qua đoạn trích “Trong lòng mẹ” em hiểu gì về chú bé Hồng?
- Nghệ thuật đặc sắc trong đoạn trích “Trong lòng mẹ”.
-Tình cảm và thái độ của người cô đối với chú bé Hồng như thế nào?
- Xác định chủ đề của 2 văn bản trên.
- Nội dung trong phần TB được sắp xếp theo những cách thức nào?
3. Vận dụng:
- Tìm một vài đoạn trong văn bản có dùng yếu tố miêu tả và biểu cảm thể hiện tâm trạng, cảm giác của nhân vật “ tôi” ở buổi tựu trường đầu tiên
- Liệt kê chi tiết thái độ tình cảm của người lớn đối với các em bé lần đầu tiên đi học. (phụ huynh, Ông đốc, thầy giáo trẻ)
- Nêu cảm nhận của em thái độ tình cảm của người lớn đối với các em bé lần đầu tiên đi học.
- Chú bé hồng có ý nghĩ , cảm xúc như thế nào khi trả lời người cô ?
- Nhân vật người cô hiện lên trong cuộc đối thoại với chú bé Hồng được thể hiện qua các chi tiết, lời nói điển hình nào? Em hãy liệt kê những chi tiết này.
- Chỉ ra yếu tố tương phản trong khắc họa nhân vật bà cô và bé Hồng. 
- Gv có thể chọn 1 đoạn văn cho HS xác định những thể hiện của chủ đề trong đoạn văn.
4. Vận dụng cao
 - Viết một đoạn văn kể lại một kỉ niệm về ngày đầu tiên đi học của chính mình dựa vào VB “Tôi đi học”.
 - Viết một đoạn văn về chủ đề gia đình và nhà trường..
 - Viết một đoạn văn từ 7-10 câu về chủ đề em yêu thích và đặt nhan đề cho đoạn văn ấy. (cần phải bảo đảm tính thống nhất về chủ đề văn bản và bố cục văn bản)
BƯỚC 6. Thiết kế tiến trình dạy học.
Tuần 1, Tiết: 1 – 2 : Văn bản TÔI ĐI HỌC
I .MỤC TIÊU BÀI HỌC : 
- Cảm nhận được tâm trạng, cảm giác của nhân vật “ tôi” ở buổi tựu trường đầu tiên trong một đoạn trích truyện có sử dụng kết hợp yếu tố miêu tả và biểu cảm 
- Thấy được ngòi bút văn xuôi giàu chất thơ, gợi dư vị trữ tình man mác của Thanh Tịnh.
 1. Kiến thức:	 
 - Cốt truyện, nhân vật, sự kiện trong đoạn trích Tôi đi học.
 - Nghệ thuật miêu tả tâm lí trẻ nhỏ ở tuổi đến trường trong một văn bản tự sự qua gòi bút của Thanh Tịnh.
 2. Kỹ năng: 
 - Đọc - hiểu đoạn trích tự sự có yếu tố miêu tả và biểu cảm 
 - Trình bày những suy nghĩ, tình cảm về mọi sự việc trong cuộc sống của bản thân . 
 3. Thái độ : Yêu quý kỉ niệm ngày đầu tiên đi học của mình.
 4. Năng lực cần hướng tới: năng lực tự học, năng lực hợp tác, năng lực tự nghiên cứu.
 II. CHUẨN BỊ CỦA GIÁO VIÊN VÀ HỌC SINH:
Giáo viên: Giáo án, sách giáo khoa, đồ dùng dạy học.
Học sinh: Tập, viết, trả lời các câu hỏi trong SGK.
III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC:
Tình huống xuất phát/ Khởi động/ Đặt vấn đề:
Trật tự, kiểm tra sỉ số.
 Kiểm tra bài cũ.
Hình thành kiến thức mới.
Họat động của thầy 
Họat động của trò 
 Nội dung ghi bảng 
Yêu cầu cần đạt 
 Hoạt động 1 : Tìm hiểu chung. 
? Em hãy nêu vài nét chính về tác gỉa – tác phẩm của bài văn trên ?
? Em hãy cho biết sự việc được kể trong đoạn trích diễn ra theo trình tự nào?
Hoặc: ? Kỷ niệm về ngày đầu tiên đi học của nhân vật "tôi" được kể theo trình tự nào?
G : Gọi hs đọc chú thích còn lại và lưu ý chú thích 2, 6 , 7 .
GV hướng dẫn hs đọc văn bản , sau đó đọc mẫu một đoạn cho hs nghe và gọi 2- 3 hs đọc đoạn kế tiếp .Cuối cùng gv nhận xét cách đọc của hs .
 Hoạt động 2 : GV hướng dẫn HS tìm hiểu văn bản 
? Trong văn bản "Tôi đi học" có những nhân vật nào? Trong đó nhân vật chính là ai? Vì sao em biết?
? Những sự việc nào khiến cho nhân vật tôi có những liên tưởng về ngày đầu tiên đi học của mình ?
Tiết 2 :
? Những hồi tưởng của nhân vật tôi được kể theo trình tự ( thời gian - không gian ) nào ? Tương ứng với trình tự ấy là các đoạn nào của văn bản?
GV nhân xét cách phân đoạn, cách HS đặt tiêu đề cho đoạn 
GV : - Tâm trạng , cảm giác của nhân vật “tôi” gắn với không gian 
 + Trên con đường cùng mẹ tới trường .
 + Lúc đang ở sân trường Mĩ Lí ( không khí ngày hội tựu trường)
 + Lúc ngồi vào chỗ của mình và đón nhận giờ học đầu tiên .
GV : Chia lớp làm 3 nhóm , thảo luận 3 phút với câu hỏi sau :
? Tìm những hình ảnh, chi tiết chứng tỏ tâm trạng hồi hộp, cảm giác bỡ ngỡ của nhận vật "tôi” khi : 
a . Khi cùng mẹ đến trường ? ( Nhóm 1 )
b. Khi nghe gọi tên và phải rời bàn tay mẹ cùng các bạn đi vào lớp (Lúc đang ở sân trường Mĩ Lí ) ? ( Nhóm 2 )
c. Khi ngồi trong lớp đón nhận giờ học đầu tiên ? ( Nhóm 3 ) 
GV : Nhận xét , bổ sung .
? Qua những cảm nhận đó, nhân vật "tôi" đã tự bộc lộ đức tính gì?
GV giáo dục HS yêu thích việc học.
?Trong ngày tựu trường đầu tiên tác giả có tâm trạng, cảm xúc, ấn tượng về thầy cô, trường lớp, bạn bè như thế nào ? 
? Người lớn đã có thái độ , cử chỉ gì đối với các em bé lần đầu đi học? 
GV: Gia đình và nhà trường rất lo lắng, quan tâm tới việc giáo dục thế hệ trẻ.
? Qua những thái độ , cử chỉ của người lớn đối với các em bé lần đầu đi học như thế , thì em nhận ra được điều gì ở họ ?
GV treo bảng con có ghi sẵn : câu hỏi thảo luận :
? Khi nhớ lại ý nghĩ : chỉ có người thạo mới cầm nỗi bút thước, tác giả viết :"Ý nghĩ ấy thoáng qua trong trí tôi nhẹ nhàng như một làng mây lướt ngang trên ngọn núi". Hãy phát hiện và phân tích ý nghĩa của biện pháp nghệ thuật được sử dụng trong câu văn trên ?
GV giảng bình : Lần đầu tiên, nhân vật “tôi” được đến trường đi học, được bước vào một thế giới mới lạ, được tập làm người lớn, chính ý nghĩ ấy làm cho tâm trạng của nhân vật tôi trên đường tới trường cảm thấy trang trọng và đứng đắn. Nhưng đây là lần đầu chưa quen và thật ra, cậu cũng vẫn còn nhỏ lắm, vẫn thèm được tự nhiên như các cậu học trò đã đi học trước; cho nên cầm có hai quyển vở mà cậu cảm thấy nặng, phải cố bặm tay, ghì thật chặt, phải xóc lên, nắm lại cẩn thận, cậu lại muốn thử sức mình bằng cách định cầm luôn cả bút thước. Đó cũng là tâm trạng và cảm giác rất tự nhiên của một đứa bé lần đầu tiên đến trường. Những động từ : thèm, bặm, ghì, xệch, chúi, muốn được sử dụng đúng chỗ, khiến người đọc hình dung dễ dàng tư thế và cử chỉ ngộ nghĩnh, đáng yêu của cậu bé.
GV: Trong văn bản trên , tác giả sử dụng rất thành công phép so sánh 
? Vậy , em hãy chỉ ra những hình ảnh so sánh được tác gỉa sử dụng trong văn bản này và nêu tác dụng cuả những hình ảnh so sánh ấy ?
? Từ đó, em có nhận xét gì về ngòi bút miêu tả của tác giả ? 
? Trong truyện này tác giả còn kết hợp phương thức nào lại với nhau ?
? Truyện có sức cuốn hút người đọc không ? Vì sao ?
? Qua đó em học tập được điều gì từ nghệ thuật kể chuyện của nhà văn Thanh Tịnh trong truyện ngắn "Tôi đi học" ?
GV: - Các hình ảnh so sánh độc đáo trên góp phần diễn tả tâm trạng, cảm xúc của nhân vật “ tôi” được cụ thể, rõ ràng và chân thực hơn
? Qua phần tìm hiểu trên, em hãy cho biết tác gỉa Thanh Tịnh muốn cho chúng ta biết được điều gì?
GV : Trong cuộc đời mỗi con người, kỉ niệm trong sáng của tuổi học trò, nhất là buổi tựu trường đầu tiên thường được ghi nhớ mãi .
GDKNS:Xác dịnh giá trị bản thân: Trân trọng kỉ niêm, sống có trác nhiêm với bản thân.
 Hoạt động 3: Vận dụng ,mở rộng, bổ sung : 
? Em hãy cho biết những văn bản nào nói về chủ đề đề gia đình và nhà trường đã học.
? Kỉ niệm về ngày đầu tiên đi học của nhân vật "tôi" được kể theo trình tự nào? 
 ? Qua truyện ngắn “ Tôi đi học” em cảm nhận gì về thái độ , cử chỉ của người lớn đối với các em bé lần đầu đi học ?
 ? Qua đoạn trích này tác gỉa Thanh Tịnh muốn cho chúng ta biết được điều gì?
- Đọc diễn cảm toàn văn bản " Tôi đi học"
- Nắm vững nội dung, nghệ thuật, ý nghĩa của văn bản.
- Viết một đoạn văn ghi lại ấn tượng, cảm xúc của em về ngày tựu trường.
HS: Chú thích dấu sao / 8
HS: Từ thời gian và không khí ngày tựu trường ở thời điểm hiện tại, nhân vật tôi hồi tưởng về kỉ niệm ngày đầu tiên đi học
HS2: HS: Trình tự thời gian : từ thời điểm hiện tại nhớ ngược về quá khứ ( hiện tại nhớ về dĩ vãng ) 
HS đọc chú thích còn lại và lưu ý chú thích 2, 6 , 7 .
HS đọc đoạn kế tiếp
HS : Truyện gồm có các nhân vật : tôi, mẹ tôi, ông Đốc, thầy giáo, các phụ huynh và những cậu học trò khác.
Trong đó "tôi" là nhân vật chính, vì được kể nhiều nhất. Mọi sự việc đều được kể từ cảm nhận của tôi.
HS : sự biến chuyển của trời đất cuối thu và hình ảnh mấy em nhỏ rụt rè núp dưới nón mẹ lần đầu tiên đi đến trường gợi cho nhân ....
HS : Đoạn 1: Từ đầu « ngọn núi » : cảm nhận của "tôi" trên đường tới trường
 Đoạn 2: Tiếp theo « ngày nữa » : cảm nhận của tôi lúc ở sân trường
 Đoạn 3: (còn lại) : tâm trạng của tôi khi ngồi vào chỗ, đón nhận giờ học đầu tiên.
HS: Trên con đường cùng mẹ tới trường :
 - Con đường, cảnh vật quen thuộc bổng trở nên lạ, tự cảm thấy có sự thay đổi lớn trong lòng mình.
 - Cảm thấy đứng đắn, trang trọng hơn với bộ quần áo mới, sách vở mới.
 - Cẩn thận nâng niu sách vở, muốn được chững chạc như bạn.
HS: Lúc đang ở sân trường:
 - Bỗng thấy sân trường hôm nay dày đặc cả người , ai cũng quần áo sạch sẽ , gương mặt sáng sủa.
 - Ngôi trường vừa xinh xắn vừa oai nghiêm khác thường .Cảm thấy mình nhỏ bé, chơ vơ, nhân vật “ tôi” đâm ra lo sợ vẩn vơ .
 - Hồi hộp chờ nghe gọi tên . “ Nghe gọi đến tên giật mình, lúng túng”.
HS: Lúc ngồi trong lớp đón nhận giờ học đầu tiên
 - Cảm thấy mình bước vào một thế giới khác và cách xa mẹ hơn bao giờ hết .
 - Cảm thấy vừa xa lạ vừa gần gũi với mọi vật , với người bạn ngồi bên cạnh .
 - Vừa ngỡ ngàng mà vừa tự tin , nhân vật “ tôi” nghiêm trang bước vào giờ học đầu tiên . = > Không khí của ngày tựu trường : vừa hồi hộp, ngỡ ngàng vừa náo nức, vui vẻ nhưng lại cũng rất trang trọng 
HS : Thay phiên nhóm lên trình bày .
HS : Nhân vật "tôi" thích đi học, yêu bạn bè và yêu mái trường quê hương.
HS : vừa hồi hộp, ngỡ ngàng vừa náo nức, vui vẻ nhưng lại cũng rất trang trọng .
HS : - Các phụ huynh chuẩn bị chu đaó cho con , trân trọng tham dự buổi lễ . Có lẽ các vị cũng đang lo lắng hồi hộp cùng con em mình. 
 - Ông Đốc là hình ảnh một người thầy, một người lãnh đạo nhà trường rất từ tốn , bao dung 
 - Thầy giáo trẻ dạy HS lớp dưới cũng chứng tỏ là một người thầy vui tính , giàu tình thương yêu 
HS : Gia đình và nhà trường rất lo lắng, quan tâm tới việc giáo dục thế hệ trẻ, vì đó là một môi trường giáo dục ấm áp , là nguồn nuôi dưỡng các em trưởng thành
HS : -Nghệ thuật so sánh
HS lắng nghe, cảm nhận . 
HS: Thảo luận nhóm trình bày về giá trị nghệ thuật của văn bản
HS : “ Tôi quên thế nào được những cảm giác trong sáng ....... như mấy cành hoa tươi quang đãng” 
 - “ Ý nghĩ ấy thoáng qua .như một làng mây lướt ..ngọn núi” 
 -“ Họ như con chim con .e sợ . Họ thèm vụng và như những người học trò cũ ..rụt rè trong cảnh lạ”
 = > Ba hình ảnh ấy xuất hiện ở ba thời điểm khác nhau để diễn tả tâm trạng , cảm xúc của nhân vật “ tôi” được cụ thể , rõ ràng . Đây là so sánh giàu hình ảnh , giàu sức gợi cảm , gắn với cảnh sắc thiên nhiên trữ tình 
HS trả lời => 
HS : Kết hợp hài hòa giữa kể, tả, bộc lộ cảm xúc 
HS trả lời 
- Ngòi bút miêu tả của tác giả rất tinh tế và chân thật , ngôn ngữ giàu yếu tố biểu cảm 
 - Kết hợp hài hòa giữa kể, tả và bộc lộ cảm xúc 
 - Bản thân truyện có tình huống , laị chứa đựng tình cảm ấm áp, trìu mến .
 - Gọng điệu trữ tình trong sáng
HS : Muốn kể chuyện hay phải có kỉ niệm đẹp và giàu cảm xúc; Phải biết đan xen giữa các yếu tố tự sự, miêu tả và biểu cảm.
HS trả lời 
HS: Trả lời
HS : Cổng trường mở ra, Mẹ tôi, .... 
HS: Viết sáng tạo: nêu cảm nghĩ ngày đầu tiên đi học của cá nhân. 
A. Tìm hiểu chung 
 1. Tác giả : 
 - Thanh Tịnh ( 1911 – 1988 ) là nhà văn có sáng tác từ trước Cách mạng tháng Tám ở các thể loại thơ, truyện . 
 - Sáng tác của Thanh Tịnh toát lên vẻ đẹp đằm thắm, tình cảm êm dịu, trong trẻo. 
 2. Tác phẩm :Truyện ngắn Tôi đi học in trong tập Quê mẹ , xuất bản năm 1941 .
3. Trình tự sự việc trong đoạn trích:Từ thời gian và không khí ngày tựu trường ở thời điểm hiện tại,nhân vật tôi hồi tưởng về kỉ niệm ngày đầu tiên đi học
B. Tìm hiểu văn bản:
I. Nội dung: 
1.Những sự việc khiến nhân nhân vật tôi có những liên tưởng về ngày đầu tiên đi học của mình : Sự biến chuyển của cảnh vật cuối thu, hình ảnh những em bé núp dưới nón mẹ lần đầu tiên đi đến trường gợi cho nhân vật “ tôi” nhớ lai kỉ niệm trong sáng của mình ngày ấy.
2. Những hồi tưởng của nhân vật tôi : 
- Không khí của ngày hội tựu trường: náo nức, vui vẻ nhưng cũng rất trang trọng.
- Tâm trạng, cảm xúc, ấn tượng của nhân vật tôi về thầy giáo, trường lớp, bạn bè và những người xung quanh trong buổi tựu trường đầu tiên.
II. Nghệ thuật: 
- Miêu tả tinh tế, chân thực diễn biến tâm trạng của ngày đầu tiên đi học.
- Sử dụng ngôn ngữ giàu yếu tố biểu cảm, hình ảnh so sánh độc đáo ghi lại dòng liên tưởng, hồi tưởng của nhân vật tôi.
 - Giọng điệu trữ tình trong sáng.
.
III. Ý nghĩa văn bản 
 Buổi tựu trường đầu tiên sẽ mãi không thể nào quên trong kí ức của nhà văn Thanh Tịnh
C. Vận dụng ,mở rộng, bổ sung : 
1/ Đọc lại các văn bản viết về chủ đề gia đình và nhà trường đã học.
2/ Ghi lại những ấn tượng, cảm xúc của em về một ngày tựu trường mà em nhớ nhất.
Nắm về tác giả.
Nắm về tác phẩm.
Nắm về trình tự sự việc trong đoạn trích.
Nắm được nội dung.
Nắm được nghệ thuật.
Nắm ý nghĩa văn bản.
 Đọc lại các văn bản viết về chủ đề gia đình và nhà trường đã học .
Ghi lại những ấn tượng, cảm xúc của em về một ngày tựu trường mà em nhớ nhất.
Tuần 2,Tiết 3- 4 : 	Văn bản :TRONG LÒNG MẸ
 	(Trích "Những ngày thơ ấu" của Nguyên Hồng)
I .MỤC TIÊU BÀI HỌC : 
 - Có được những kiến thức sơ giản về thể văn hồi kí.
 - Thấy được đặc điểm của thể văn hồi ký và đặc sắc của thể văn này qua ngòi bút Nguyên Hồng : thấm đượm chất trữ tình, lời văn tự truyện chân thành, giàu sức truyền cảm
 1. Kiến thức: 
 - Khái niệm thể loại hồi kí.
 - Cốt truyện, nhân vật, sự kiện trong đoạn trích Trong lòng mẹ.
 - Ngôn ngữ truyện thể hiện niềm khao khát, tình cảm ruột thịt sâu nặng, thiêng liêng.	 
 2. Kỹ năng: 
 - Bước đấu biết đọc – hiểu một văn bản hồi kí 
 - Vận dụng kiến thức và sự kết hợp các phương thức biểu đạt trong văn bản tự sự để phân tích tác phẩm truyện.
 3. Thái độ : Yêu quý tình mẫu tử.
 4. Năng lực cần hướng tới: năng lực tự học, năng lực hợp tác, năng lực tự nghiên cứu.
 II. CHUẨN BỊ CỦA GIÁO VIÊN VÀ HỌC SINH:
 1.Giáo viên: Giáo án, sách giáo khoa, đồ dùng dạy học.
 2.Học sinh: Tập, viết, trả lời các câu hỏi trong SGK.
III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC:
 1.Tình huống xuất phát/ Khởi động/ Đặt vấn đề:
 Trật tự, kiểm tra sỉ số.
 Kiểm tra bài cũ.
2.Hình thành kiến thức mới.
Họat động dạy và học
Họat động dạy và học
Nội dung ghi bảng
Yêu cầu cần đạt
Hoạt động 1 : Tìm hiểu chung về tác giả – tác phẩm 
? Chú thích dấu * SGK/18 giúp em hiểu gì về nhà văn Nguyên Hồng ?
? Em hãy cho biết văn bản trên thuộc thể loại gì ? em hiêu như thế nào về thể loại đó ? 
GV nhấn mạnh: Hồi ký là một thể văn dùng để ghi lại những chuyện có thật đã xảy ra trong cuộc đời quá khứ của con người .... 
? Em hãy cho biết vị trí của đoạn trích trên ? 
 GV Văn bản “Trong lòng mẹ” là một đoạn của tập hồi ký “Những ngày thơ ấu” - viết về tuổi thơ cay đắng của nhà văn Nguyên Hồng..
GV goị HS đọc các chú thích còn lại , và lưu ý HS đọc kĩ chú thích 5,8, 12,13,14, 17.
GV Hướng dẫn đọc : Văn bản này ghi lại những nhận xét, suy nghĩ và cảm xúc của Bé Hồng về người cô tàn nhẫn, về người mẹ đáng thương. Do đó, muốn đọc đúng văn bản này, cần nhập vai nhân vật bé Hồng để đọc, vì vậy, giọng điệu cơ bản để đọc văn bản “Trong lòng mẹ” là : đọc chậm rãi, tình cảm thể hiện nội tâm, khi thì uất ức, xót xa, khi thì hồi hộp, sung sướng.
- GV đọc trước một đọan văn bản .
- Yêu cầu HS đọc văn bản Từ 2 đến 3 HS đọc nối tiếp
 GV nhận xét, uốn nắn cách đọc, giọng điệu cho HS
? Chúng ta có thể chia bố cục của đoạn trích trên làm mấy phần ? Tương ứng với mỗi phần là đoạn văn nào trong văn bản. Hãy đặt tiêu đề cho từng phần ?
 Bước 2 : Tìm hiểu văn bản
? Theo dõi phần đầu văn bản “Trong lòng mẹ”, em thấy cảnh ngộ của chú bé Hồng có gì đặc biệt? 
? Qua đó em có nhận xét gì về cảnh ngộ của chú bé Hồng ? 
GV liên hệ thực tế để giáo dục KNS HS xác định giá trị bản thân: sống phải biết trân trọng tình cảm gia đình , tình mẩu tử, biết cảm thông với nỗi bất hạnh của người khác . 
? Theo dõi cuộc đối thoại giữa người cô và bé hồng, em hãy cho biết nhân vật "cô tôi" có quan hệ thế nào với bé Hồng?
? Nhân vật người cô hiện lên qua các chi tiết, lời nói điển hình naò ? Em hãy liệt kê những chi tiết này?
? Những lời lẽ có kèm theo những thái độ, cử chỉ đó đã bộc lộ được bản chất của nhân vật người cô là người như thế naò ?
GV : Bà cô tượng trưng cho những hạng người sống tàn nhẫn, khô héo cả tình máu mũ ruột rà trong cái xã hội thực dân nửa phong kiến lúc bấy giờ . 
Tiết 2 : Tìm hiểu tình yêu thương niềm khao khát mãnh liệt của chú bé Hồng đối với người mẹ bất hạnh.
 GV : Càng nhận ra sự thâm độc của người cô,chú bé Hồng càng đau đớn uất hận, càng trào lên cảm xúc yêu thương mãnh liệt đối với người mẹ bất hạnh của mình. Do đó chúng ta sẽ phân tích diễn biến tâm trạng nhân vật chú bé Hồng theo trình tự thời gian, trong mối quan hệ với các lời nói, cử chỉ của nhân vật người cô.
?Mới đầu nghe người cô hỏi chú bé Hồng đã có ý nghĩ, cảm xúc gì ? ( ý nghĩ gì hiện lên trong đầu chú bé , và chú bé đã có những cử chỉ ra sao ? Và đáp lại như thế nào ? )
? Sau lời hỏi thứ hai của người cô thì chú bé có trạng thái ra sao ?
? Đến lời hỏi thứ ba của người cô, chú bé Hồng có tâm trạng như thế nào ? Được thể hiện qua chi tiết nào ?
GV : Ở lời hỏi thứ ba chưa đạt đến cực điểm của sự đau đớn , uất ức thì người cô lại tươi cười kể về tình cảnh tội nghiệp của mẹ mình .
? Khi nghe người cô tươi cười kể về tình cảnh tội nghiệp của mẹ mình thì chú bé đã có thái độ như thế nào đối với người cô? Được thể hiện qua chi tiết nào?
? Đến đây, chúng ta có thể hiểu thêm chú bé Hồng đang mang một tâm trạng ntn ? 
GV : yêu cầu HS đọc đoạn 2 của văn bản .
? Người mẹ của bé Hồng hiện lên qua các chi tiết nào? HS tìm chi tiết SGK
? Cách gọi "mẹ tôi" trong tất cả những chi tiết đó có ý nghĩa gì? ? Từ đó, em hãy cho biết mẹ của chú bé Hồng là một người như thế nào?
 GV liên hệ thực tế giáo dục KNS cho HS ( những thành kiến cổ hủ, nhỏ nhen độc ác không thể làm khô héo tình cảm ruột thịt sâu năng thiêng liêng ) .
? Khi thấy mẹ xuất hiện thì chú bé Hồng đã có hành động và cử chỉ nào ?
? Giọt nước mắt lần này có gì khác với làn trước ( khi trả lời người cô) ? 
GV : Cho HS chú ý đoạn văn bé Hồng được ở trong lòng mẹ “Mẹ tôi lấy vạt áo nâu” đến hết .
? Khi được ở trong lòng mẹ thì chú bé Hồng có cảm giác như thế nào ?
GV : Cảm giác sung sướng đến cực điểm của đứa con khi ở trong vòng tay yêu thương của mẹ được tác giả diễn tả bằng cảm hứng đặc biệt say mê cùng những rung động vô cùng tinh tế . 
? Khi kể về cuộc đối thoại giữa nhân vật bà cô và chú bé Hồng tác giả đã sử dụng biện pháp nghệ thuật gì?
GV giảng: tính cách giả dối, nhẫn tâm của người cô nổi bật trong sự tương phản với tính cách hồn nhiên chân thật giàu tình thương yêu của bé Hồng. Khi đặt hai tính cách trái ngược nhau như thế, tác giả đã làm nổi bật đặc điểm tính cách của mỗi nhân vật. Tương phản này cũng bộc lộ thái độ của tác giả : lên án cái xấu, khẳng định tình mẫu tử không thể lay chuyển, trong tâm hồn trẻ thơ.
 - Hình ảnh người cô gây cho người đọc sự khó chịu, căm ghét nhưng cũng chính là hình ảnh tương phản giúp tác giả thể hiện hình ảnh người mẹ và tình cảm của bé Hồng với mẹ một cách mãnh liệt.
? Em hãy tìm những hình ảnh so sánh trong đoạn trích này và cho biết tác dụng ? 
? Em có nhận xét gì về cách kể chuyện của tác giả ? 
? Qua việc tìm hiểu trên, em hãy cho biết Nguyên Hồng giúp ta hiểu được điều gì ? 
Hoạt động 3.Vận dụng, mở rộng, bổ sung : 
 ? Em hiểu như thế nào là hồi kí ? vị trí đoạn trích?
 ? Cho biết hoàn cảnh sống của chú bé Hồng ? 
 ? Qua đoạn trích này, em thấy nhân vật bà cô là người như thế nào - Chú bé Hồng là một người như thế nào ? tình cảm của chú bé hồng đới với mẹ ra sao? 
 ?Trình bày nghệ thuật, ý nghĩa đoạn trích Trong lòng mẹ ? 
HS : dựa vào chú thích ở SGK/18 để trình bày đôi nét chính về tác giả Nguyên Hồng 
HS:Hồi kí: là thể văn ghi chép, kể lại những biến cố đã xảy ra trong quá khứ mà tác giả đồng thời là người kể, người tham gia hoạc chứng kiến 
 HS:Vị trí đoạn trích : Đoạn trích Trong lòng mẹ trích từ chương IV của của tập hồi kí Những ngày thơ ấu ( 9 chương ) .
HS trả lời. 
HS đọc các chú thích còn lại , và lưu ý HS đọc kĩ chú thích 5,8, 12,13,14, 17.
HS: Chia bố cục
HS : - Phần 1: Từ đầu “ hỏi đến chứ ?” : Cuộc đối thoại giữa người cô cay độc và chú bé Hồng ; ý nghĩ cảm xúc của chú về người mẹ bất hạnh .
 - Phần 2 (đoạn còn lại) :Cuộc gặp mẹ bất ngờ và cảm giác vui sướng cực điểm của chú bé Hồng .
HS lắng nghe : 2 đến 3 HS đọc nối tiếp
HS: Hồng mồ côi cha, do nghèo túng mẹ phải tha hương cầu thực. Hồng sống nhờ nhà bà cô, không được yêu thương mà còn bị hắt hủi, Hồng sống cô độc, đau khổ, luôn khao khát tình yêu thương của mẹ.
HS trả lời, cá nhân
HS : Tìm liệt kê những lời nói của người cô
 - Cười hỏi : “Hồng! Mày có muốn vào Thanh Hoá chơi với mẹ mày không?”
 - Cùng với giọng ngọt là mỉa mai “Sao lại không vào? Mợ mày phát tài lắm, có như dạo trước đâu!”
 - Vỗ vai tôi nói “Mày dại quá, cứ vào đi, tao chạy cho tiền tàu. Vào mà bắt mợ mày may vá sắm sửa cho và thăm em bé chứ”
 - Bà ta kể, tả một cách thích thú và tỉ mỉ “ Vậy mày hỏi cô Thông chỗ ở của mợ mày, rồi đánh giấy cho mợ mày, bảo dù sao cũng phải về. Trước sau cũng một lần xấu, chả nhẽ bán xới mãi được sao?”
 - Cuối cùng bà ta hạ giọng tỏ vẻ ngậm ngùi, thương xót “Mấy lại rằm tháng.., có hàng, người ta hỏi đến chứ?”
HS: Lời nói của người cô chứa đựng sự giả dối , lạnh lùng, độc ác, thâm hiểm. 
HS: Bà cô là một con người giả dối, độc ác, lạnh lùng và thâm hiểm, bà ta tượng trưng cho những hạng người sống tàn nhẫn, khô héo cả tình máu mũ ruột rà trong cái xã hội thực dân nửa phong kiến lúc bấy giờ
HS Động não:Tìm hiểu những chi tiết thể hiện tình cảm của chú bé Hồng với mẹ
HS: Tìm chi tiết dẫn chứng
HS : Mới đầu nghe người cô hỏi, lập tức trong kí ức chú bé sống dậy hình ảnh vẻ mặt rầu rầu và sự hiền từ của mẹ. Từ “ cuối đầu không đáp” đến “ cũng đã cười và đáp laị cô tôi” : “ Không ! Cháu không muốn vào . Cuối năm thế nào mợ cháu cũng về”
HS : Lòng chú bé càng thắt lại, khóe mắt đã cay cay.
HS : đau đớn, phẫn uất ở chú bé không còn nén nổi : 
“ Nước mắt tôi ròng ròng rớt xuống .. ở cằm và ở cổ”. Cái “ cười dài trong tiếng khóc” để hỏi lại sau đó là sự kìm nén nỗi đau xót , tức tưởi đang dâng lên trong lòng 
HS: - Sự đau đớn, uất ức cuả chú bé dâng đến cực điểm khi nghe người cô tươi cười kể về tình cảnh tội nghiệp của mẹ mình thì càng bộc lộ lòng căm tức tột cùng : “ Cô tôi chưa dứt câu , cổ họng ... không ra tiếng . Giá như cổ tục nghiến cho kì nát vụn mới thôi”.
HS: chú bé đã bộc lộ lòng căm tức tột cùng : “ Cô tôi chưa dứt câu , cổ họng tôi đã nghẹn ứ khóc không ra tiếng . Giá như cổ tục .. nghiến cho kì nát vụn mới thôi” .
HS: Tâm hồn trong sáng, tràn ngập tình yêu thương đối với mẹ. Hồng luôn căm hờn cái cổ tục xấu xa, tàn nhẫn,sự vô tình của bà cô
HS : đọc đoạn 2 và tìm chi tiết
HS : - “ Mẹ về một mình, đem rất nhiều quà bánh cho tôi và em Quế tôi” .
HS : - Thoáng nhận ra mẹ, Hồng đuổi theo và gọi bối rối.
 - Khi được ngồi lên xe cùng mẹ chú bé thở hồng hộc, trán đẫm mồ hôi, ríu chân lại, ôm lấy mẹ và“ oà lên khóc rồi cứ thế nức nở”.
HS : giọt nước mắt dỡi hờn mà hạnh phúc, tức tưởi mà mãn nguyện .
HS: Khi được ở trong vòng tay yêu thương của mẹ chú bé Hồng không mảy may nghĩ ngợi gì, những lời cay độc của bà cô, những tủi cực vừa qua bị chìm đi giữa dòng cảm xúc miên man ấy.
HS Đây là cảm giác vui sướng, raọ rực, sâu nặng tình mẫu tử thiêng liêng .
HS : trả lời 
HS: thảo luận nhóm trình bày giá trị nội dung, nghệ thuật của văn bản
A.Tìm hiểu chung 
 1.Tác giả : 
 NguyênHồng(1918 - 1982) là nhà văn của những người cùng khổ, có nhiều sáng ở các thể loại như : tiểu thuyết Bỉ vỏ( 1938), hồi kí Những ngày thơ ấu (1938), tập thơ Trơì xanh (1960), ..
 2. Tác phẩm :
 a. Thể loại : Hồi ký 
 Hồi kí là thể văn ghi chép, kể lại những biến cố đã xảy ra trong quá khứ mà tác giả đồng thời là người kể, người tham gia hoặc chứng kiến 
 b.Vị trí đoạn trích :chương IV của của tập hồi kí Những ngày thơ ấu ( 9 chương ) .
B. Tìm hiểu văn bản.
I.Nội dung 
 1. Hoàn cảnh của chú bé Hồng: 
 - Mồ côi cha, nghèo túng mẹ phải tha hương cầu thực nên Hồng sống nhờ nhà người cô .
 - Hồng bị người cô hắt hủi nên sống rất c