Giáo án dạy thêm Ngữ văn Lớp 7 - Tiết 91+92: Đức tính giản dị của Bác Hồ (Phạm Văn Đồng) - Năm học 2020-2021 - Đào Thị Hợi

CHỦ ĐỀ: VĂN BẢN NGHỊ LUẬN
VÀ LẬP LUẬN CHỨNG MINH
Tiết 91, 92 : VĂN BẢN :
ĐỨC TÍNH GIẢN DỊ CỦA BÁC HỒ
Phạm Văn Đồng
- HS nghe bài hát “Đôi dép Bác Hồ” – Tác giả Văn An
? Cho biết bài hát trên có tên là gì.
- “Đôi dép Bác Hồ” – Tác giả Văn An
? Nội dung bài hát nói về ai, về điều gì.
- Bài hát kể về đôi dép cao su của Bác Hồ- vị lãnh tụ vĩ đại của dân tộc Việt Nam, từ đó giúp ta cảm nhận được đức tính giản dị, tiết kiệm đáng quý của Bác.
* Giáo viên phát cho học sinh Phiếu học tập số 1 
- HS hoàn thành các cột K và W trong khoảng thời gian 5 phút. Sau đó gọi một số học sinh trình bày
K
Điều tôi đã biết về Bác Hồ
W
Điều tôi muốn biết Bác Hồ
L
Điều tôi đã học được về Bác Hồ
- GV tổng hợp ý kiến, kết luận.
GV Giới thiệu bài : Chủ tịch Hồ Chí Minh , vị cha già kính yêu của dân tộc không còn nữa. Nhưng Người vẫn sống mãi với non sông đất nước không chỉ bởi tài năng chèo lái đưa con thuyền cách mạng Việt Nam cập bến vinh quang mà còn bởi đức tính giản dị trong phong cách của Người. Ngày Bác ra đi, về Thế giới người hiền , trong nỗi đau mất Bác, nhà thơ Tố Hữu trong bài thơ „Bác ơi" đã sáng tác những vần thơ vô cùng xúc động :
Bác để tình thương cho chúng con
Một đời thanh bạch chẳng vàng son
Mong manh áo vải hồn muôn trượng
Hơn tượng đồng phơi những lối mòn.
Ngay sau đó, trong diễn văn kỉ niệm 80 năm ngày sinh của Bác, 1970, thủ tướng PVĐ, học trò xuất sắc, người cộng sự đắc lực của Bác đã có bài diễn văn vô cùng xúc động Chủ tịch Hồ Chí Minh, tinh hoa và khí phách của dân tộc, lương tâm của thời đại thể hiện niềm thành kính, biết ơn sâu sắc Chủ tịch HCM vĩ đại.
Hôm nay chúng ta cùng tìm hiểu 1 đoạn trích trong bài diễn văn đó qua văn bản nghị luận đặc sắc "Đức tính giản dị của Bác Hồ".
Hoạt động của giáo viên-học sinh
Nội dung cần đạt
THẢO LUẬN CẶP ĐÔI
(1) Nêu khái niệm, đặc điểm của văn bản nghị luận ?
- Luận điểm ? Luận cứ ? Lập luận ?
- Tổ chức cho HS thảo luận. Quan sát, khích lệ HS.
- Tổ chức trao đổi, rút kinh nghiệm.
- GV tổng hợp ý kiến
? Để đọc hiểu 1 VB nghị luận cho hiệu quả, chúng ta phải làm gì.
I. KHÁI QUÁT ĐẶC ĐIỂM CỦA VĂN BẢN NGHỊ LUẬN
1. Đặc điểm của văn bản nghị luận:
a. Khái niệm :
- Văn nghị luận là trình bày ý kiến đánh giá, bàn luận, trình bày tư tưởng, chủ trương, quan điểm của người viết.
b. Đặc điểm của văn nghị luận:
- Luận điểm là ý kiến thể hiện tư tưởng, quan điểm trong bài văn nghị luận. 
- Luận cứ là những lí lẽ, dẫn chứng thuyết phục để làm sáng tỏ cho luận điểm. Luận cứ phải chân thật, đúng đắn, tiêu biểu thì mới khiến cho luận điểm có sức thuyết phục.
- Lập luận là cách nêu luận cứ để dẫn đến luận điểm. 
=> Luận điểm phải đúng đắn, luận cứ phải chân thật, tiêu biểu, lập luận phải chặt chẽ, hợp lý thì bài văn mới có sức thuyết phục.
2. Phương pháp Đọc - Hiểu văn bản nghị luận
- Đọc kĩ văn bản. Xác định vấn đề nghị luận.
- Xác định hệ thống luận điểm - luận cứ 
- Tìm hiểu phương pháp lập luận của tác giả.
- Tìm hiểu ý nghĩa, bài học rút ra từ văn bản.
GV : Nếu như đọc - hiểu văn tự sự căn cứ vào cốt truyện - nhân vật thì văn nghị luận dựa trên hệ thống luận điểm - luận cứ - lập luận.
- Nắm được đặc điểm của văn nghị luận sẽ giúp chúng ta có phương pháp tìm hiểu một văn bản nghị luận. 
- Và chúng ta cùng thực hành tìm hiểu VB nghị luận qua ĐỨC TÍNH GIẢN DỊ CỦA BÁC HỒ.
II. TÌM HIỂU CHUNG :
Hoạt động của giáo viên-học sinh
Nội dung cần đạt
- Đại diện nhóm trình bày kiến thức về tác giả và tác phẩm.
- HS trình bày.
? Nhận xét phần trình bày của nhóm bạn.
- Tổ chức trao đổi, rút kinh nghiệm.
- GV tổng hợp ý kiến - Giới thiệu hình ảnh. Bổ sung thông tin.
G: Là học trò và cộng sự gần gũi của Chủ tịch Hồ Chí Minh, thủ tướng PVĐ đã viết nhiều tác phẩm về Bác bằng sự hiểu biết tường tận và niềm yêu kính chân thành, thắm thiết của mình đối với Bác.
A. Giới thiệu chung :
1. Tác giả:
- Phạm Văn Đồng (1906-2000) : Là nhà chính trị lỗi lạc, nhà văn hoá lớn; là học trò và cộng sự gần gũi của Chủ tịch Hồ Chí Minh.
2. Tác phẩm :
- “Đức tính giản dị của Bác Hồ” trích từ bài “Chủ tịch Hồ Chí Minh, tinh hoa và khí phách của dân tộc, lương tâm của thời đại” - diễn văn trong Lễ kỉ niệm 80 năm ngày sinh của Chủ tịch Hồ Chí Minh (1980)
Hoạt động của giáo viên-học sinh
Nội dung cần đạt
? Văn bản sử dụng PTBĐ chính nào.
- PTBĐ: Nghị luận
? VB nghị luận về vấn đề gì.
- VĐNL: Đức tính giản dị của Bác Hồ.
GV: VĐNL nằm ngay ở nhan đề của VB.
? Văn bản thuộc kiểu văn nghị luận nào, vì sao em xác định như vậy.
- Kiểu bài: nghị luận chứng minh.
- Vì tác giả nêu luận điểm rồi lấy dẫn chứng chứng minh làm sáng tỏ luận điểm ấy.
? Nên đọc VB với giọng ntn.
- Giọng mạch lạc, rõ ràng, sôi nổi, cảm xúc, biểu thị lòng tôn kính, biết ơn của tác giả đối với Bác.
G Đọc -> tuyệt đẹp.
- H đọc -> hết.
? Nhận xét cách đọc.
? Có từ ngữ nào chưa hiểu cần giải đáp.
? Xác định bố cục bài văn?
GV : 2 phần văn bản này ứng với phần MB và TB trong bố cục của văn bản nghị luận. VB không có kết bài vì nó chỉ là 1 đoạn trích. Tuy nhiên, khi viết bài văn NL, các em vẫn phải xây dựng VB theo bố cục 3 phần mở, thân, kết bài thông thường.
G chiếu ĐV 1, 2.
- HS đọc.
? Ở đoạn mở đầu, tác giả đã có nhận định nào về đức tính giản dị của Bác Hồ.
- Sự nhất quán giữa đời hoạt động chính trị và đời sống giản dị hàng ngày của Bác Hồ.
? "Nhất quán " nghĩa là gì.
- Thống nhất, không khác biệt từ trước đến sau.
? Từ đó em hiểu như thế nào về nhận định trên.
-> Sự thống nhất giữa cuộc đời cách mạng và cuộc sống đời thường của Bác.
? Nhận định đề cập đến hai nội dung lớn trong đời sống của Bác. Đó là đời sống chính trị lay trời chuyển đất và đời sống giản dị, khiêm tốn hàng ngày. Văn bản tập trung làm nổi bật phương diện nào.
- Đời sống giản dị hàng ngày.
? Đức tính giản dị của Bác được nhận định bằng những từ ngữ nào.
- Trong sáng, thanh bạch, tuyệt đẹp.
? Có thể thay thế từ ngữ khác được không, vì sao.
- Không. Vì các từ đó khẳng định vẻ đẹp ngời sáng trong đức tính giản dị của Bác. 
? Lời nhận định đó cho em cảm nhận đầu tiên về đức tính giản dị của Bác trong phần mở đầu ntn. =>
? Nhận xét giọng điệu của 2 ĐV đầu.
- Sôi nổi, trang trọng, thành kính
? Từ đó thể hiện thái độ của tác giả ntn.
- Thái độ: Cảm phục, ngợi ca chân thành nồng nhiệt.
G: Tác giả vừa nêu vấn đề trực tiếp vừa nhấn mạnh tầm quan trọng của tính giản dị, đặt nó trong mối quan hệ giữa đời sống hoạt động chính trị lay trời chuyển đất và đời sống hàng ngày trong trong sự nhất quán cao độ. 
G: Đức tính giản dị của Bác được biểu hiện cụ thể ntn.
- H đọc. Lớp theo dõi P2.
? Để làm rõ đức tính giản dị của Bác, t/g đã chứng minh ở những phương diện nào. Chiếu
- Giản dị trong đời sống hàng ngày.
- Trong lời nói và bài viết. 
? Đời sống giản dị của Bác được thể hiện ở những khía cạnh nào. 
Chiếu
- Bữa ăn, nơi ở, cách làm việc, quan hệ với mọi người.
THẢO LUẬN NHÓM (5’) 
NHÓM 1 
- N1 : Tìm những chi tiết kể về bữa ăn thường ngày của Bác và rút ra nhận xét.
- N2 : Sự giản dị về nơi ở của Bác được thể hiện qua những chi tiết nào và rút ra nhận xét.
- N3 : Chỉ ra sự giản dị trong cách làm việc của Bác và rút ra nhận xét.
- N4 : Tìm những biểu hiện về tính giản dị của Bác trong quan hệ với mọi người và rút ra nhận xét.
- HS thảo luận và trình bày
- GV chiếu bài của HS.
- Lớp nhận xét, bổ sung
Chiếu bảng tổng hợp
* Giản dị trong đời sống hàng ngày:
+ Bữa ăn: vài món giản đơn, ăn không rơi vãi, ăn xong, bát luôn sạch, thức ăn thừa cất tươm tất.
? Em có nhận xét gì về bữa ăn của Bác.
-> Đạm bạc, tiết kiệm, dân dã.
? Ý nghĩa sâu xa của sự giản dị trong bữa ăn của Bác.
-> Quí trọng sản xuất và kính trọng người phục vụ.
? Bác sống trong ngôi nhà ntn.
Chiếu
+ Nơi ở : Ngôi nhà vài ba phòng, luôn lộng gió, ánh sáng, phảng phất hương thơm của hoa vườn.
? Ngôi nhà ấy gợi cảm giác gì trong em.
-> Đơn sơ, thoáng mát, gần gũi với thiên nhiên.
? Sau đó, ĐV giới thiệu về tác phong làm việc của Bác ntn.
Chiếu
* Tác phong làm việc: Suốt đời làm việc, suốt ngày làm việc, từ việc lớn (cứu nước cứu dân) đến việc nhỏ (trồng cây trong vườn) -> tự làm.
? Tác phong làm việc ấy thể hiện phẩm chất gì ở Bác.
-> Siêng năng, tự chủ, yêu công việc.
? Để thuyết phục bạn đọc, tác giả tiếp tục đưa dẫn chứng về mối quan hệ của Bác với mọi người. Quan hệ ấy ntn. Chiếu
* Quan hệ với mọi người: viết thư cho đồng chí, nói chuyện với các cháu thiếu nhi, thăm nhà tập thể công nhân ( ), đặt tên cho người phục vụ.
? Qua đó thể hiện thái độ của Bác với mọi người ntn.
-> Trân trọng, quan tâm gần gũi, yêu thương tất cả.
? Em có nhận xét ntn về cách nêu luận điểm, cách đưa dẫn chứng của tác giả trong ĐV trên.
* NT:
- Luận điểm rõ ràng.
- Luận cứ toàn diện (Giản dị trong bữa ăn, nơi ở, lối sống và làm việc).
- Dẫn chứng phong phú, cụ thể, xác thực.
G: Bên cạnh luận điểm, luận cứ cụ thể có sức thuyết phục cao, VB còn có phần đánh giá, bình luận của tác giả.
? Em hãy tìm những câu văn bình luận, biểu cảm đó.
Chiếu
- Ở việc làm nhỏ đó, chúng ta càng thấy Bác quý trọng biết bao kết quả sản xuất của con người và kính trọng như thế nào người phục vụ.
- Một đời sống như vậy thanh bạch và tao nhã biết bao.
? Nhận xét vị trí của những câu văn bình luận, biểu cảm đó.
- Thường là sau các dẫn chứng, kết thúc mỗi luận cứ.
G: Đoạn văn vừa có dẫn chứng cụ thể, nhận xét sâu sắc vừa thấm đượm tình cảm chân thành, xúc động. Đó chính là yếu tố biểu cảm trong bài văn nghị luận.
? Từ đó em cảm nhận sự giản dị trong đời sống hàng ngày của Bác như thế nào. => 
Chiếu trang phục, bữa ăn, ngôi nhà của Bác.
G bình: Đây chính là ngôi nhà sàn luôn lộng gió và ánh sáng, phảng phất hương thơm của hoa vườn nơi Bác đã sống từ ngày về tiếp quản thủ đô năm 1946 cho tới khi qua đời.
- Trong bài Phong cách Hồ Chí Minh ( Ngữ văn 9), tác giả Lê Anh Trà cũng viết : 
“Lần đầu tiên trong lịch sử VN, và có lẽ cả thế giới, có 1 vị Chủ tịch nước lấy chiếc nhà sàn nhỏ bằng gỗ bên cạnh chiếc ao làm “cung điện” của mình”.
- Nhà thơ Tố Hữu cũng đã có những câu thơ thật xúc động:
Nhà gác đơn sơ một góc vườn
Gỗ thường mộc mạc, chẳng mùi sơn
Giường mây, chiếu cói đơn chăn gối
Tủ nhỏ vừa treo mấy áo sờn
G: Bữa ăn, ngôi nhà chỉ thấy ở vị Chủ tịch nước Việt Nam, bộ quần áo bà ba nâu, chiếc áo trấn thủ, đôi dép lốp...đã thành rất thân quen ở Bác. Thật thanh đạm và giản dị, thật xúc động và vô cùng đáng trọng.
? Từ đó gợi cho em những suy nghĩ ntn về con người Bác.
-> Con người Bác: vĩ đại, cao cả mà giản dị, gần gũi, yêu thương.
G: Vì sao Bác sống giản dị như vậy và sự giản dị được thể hiện trong lời nói, bài viết ntn, chúng ta sẽ tìm hiểu ở tiết 2.
B. ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN
1. Đọc - Chú thích
2. Bố cục: (2 phần)
- Từ đầu ... “tuyệt đẹp”: Nhận định chung về đức tính giản dị của Bác Hồ.
- P2: -> hết: Những biểu hiện về đức tính giản dị của Bác.
3. Phân tích.
a. Nhận định chung về đức tính giản dị của Bác Hồ.
=> Là sự nhất quán trước đời hoạt động chính trị với đời sống bình thường vô cùng giản dị và khiêm tốn của Bác.
b. Những biểu hiện về đức tính giản dị của Bác.
=> Đời sống hàng ngày giản dị mà phong phú hòa quyện với đời sống tâm hồn thanh cao, trong sáng.
3. HOẠT ĐỘNG 3 : LUYỆN TẬP
Bài tập 1 : Đọc diễn cảm một đoạn văn em thích nhất trong văn bản, cho biết vì sao em thích.
Bài tập 2 : Hãy sưu tầm những câu chuyện, đoạn thơ chứng tỏ đức tính giản dị của Bác mà em biết.
- H tìm. GV và lớp nhận xét.
* Giáo viên tổng hợp tiết 1.
 Hình ảnh một vị chủ tịch nước mà sao gần gũi, bình dị như ông, như cha...Giản dị trong mọi lúc, mọi nơi, trong lời nói, việc làm và sinh hoạt hàng ngày.... Hãy cùng quan sát, cùng đọc để cùng thấm thía sự bình dị mà vĩ đại của vị cha già muôn vàn kính yêu...
4. HOẠT ĐỘNG 4: VẬN DỤNG + Củng cố :
? Em học được gì từ những biểu hiện đức tính giản dị của Bác mà em vừa học.
- Sống giản dị, hòa nhã, đoàn kết, tôn trọng bạn bè và những người xung quanh.
- Mặc giản dị, đúng trang phục lứa tuổi, trang phục học đường.
- Ăn uống đạm bạc, không cầu kì sa hoa.
- Sống gần gũi chan hòa với thiên nhiên 
G bình: Cả đời mình, Bác đã hi sinh cho dân cho nước nhưng trong cuộc sống đời thường Bác lại vô cùng giản dị, ko bao giờ nghĩ cho riêng mình. Cảm phục vô ngàn nhân cách cao cả đó của Người, nhà thơ TH đã thốt lên những vần thơ tự trái tim mình:
Bác sống như trời đất của ta
Yêu từng ngọn lúa, mỗi nhành hoa
Tự do cho mỗi đời nô lệ
Sữa để em thơ, lụa tặng già
V. Hướng dẫn VN :
* Bài cũ :
- Đọc diễn cảm một đoạn văn em thích nhất trong văn bản, cho biết vì sao em thích.
- Hãy tìm những chi tiết, câu chuyện, đoạn thơ chứng tỏ đức tính giản dị của Bác mà em biết.
* Bài mới :
- Hoàn thành phiếu bài tập đã giao ở tiết trước.
- Sưu tầm các câu chuyện về đức tính giản dị của Bác.
- Bài học rút ra sau khi học văn bản.
V. Hướng dẫn học sinh học ở nhà và chuẩn bị bài sau.(3 phút)
 * Hướng dẫn học sinh học ở nhà 
- Học thuộc, nắm chắc nội dung, nghệ thuật. Học thuộc lòng những câu văn hay trong VB.
- Đọc tài liệu tham khảo.
*Hướng dẫn học sinh chuẩn bị cho bài sau 
- Soạn phần còn lại của văn bản “Đức tính giản dị của Bác Hồ” (tiết 2) :
(1) Vẽ tranh về cảnh nhà sàn của Bác theo tưởng tượng của em ?
(2) Tìm hiểu tiếp các nội dung còn lại.
(3) Sưu tầm tranh ảnh, câu chuyện về đức tính giản dị của Bác.
VI. Rút kinh nghiệm
- Nội dung :
- Phương pháp :
- Thời gian :
- HS quan sát hình ảnh.
Bác để tình thương cho các con
Một đời thanh bạch chẳng vàng son
Mong manh áo vải hồn muôn trượng
Hơn tượng đồng phơi những lối mòn.
Những hình ảnh giản dị, thân thương ấy đã được cố thủ tướng Phạm Văn Đồng ghi lại qua bài “Chủ tịch Hồ Chí Minh, tinh hoa và khí phách của dân tộc, lương tâm của thời đại” - diễn văn trong Lễ kỉ niệm 80 năm ngày sinh của Chủ tịch Hồ Chí Minh (1980).